ఏకపాది
సాహితీమిత్రులారా!
ఒక పద్యం లేక శ్లోకంలో అన్ని పాదాలు
ఒకటిగా ఉంటే దాన్ని
ఏకపాది అంటారు.
దీనిలోని పదములు ఆవృత్తి అయిన
మహాయమకము అని.,
చతుర్వ్యవసితయమకము
కూడా అంటారు
భారవి కిరాతార్జునీయమ్ లోనిది ఈ శ్లోకం
ఇందులో అన్ని పాదాలు ఒకేలా ఉన్నాయి.
కావున దీన్ని
ఏకపాది అంటాము.
శ్లోకం చూడండి-
వికాశమీయుర్జగతీశమార్గణా
వికాశమీయుర్జగతీశమార్గణా:
వికాశమీయుర్జగతీశమార్గణా
వికాశమీయుర్జగతీశమార్గణా:
(కిరాతార్జునీయమ్ - 15- 52)
ఇంద్రకీలాద్రి మీద తపస్సు చేసే అర్జునుని
పరీక్షించ వచ్చిన కిరాతుని రూపంలో ఉన్న
శివునికి అర్జునునికి జరిగే పోరాటంలోని
విషయం తెలిపేదీ శ్లోకం-
అర్జునుని బాణాలు విస్తరిస్తుండగా
శివుని బాణాలు భంగమవుతున్నాయి.
రాక్షసులు చూచి శంకరుని బాణాలు కూడా
వ్యర్థమవుతున్నాయని ఆశ్చర్యం పొందగా,
ఋుషులు దేవతలు ఆకాశంలో చేరి భయంకరమైన
యుద్ధాన్ని చూడటానికి ఒకే చోటికి చేరారు - అని పద్య భావం.
దండి కావ్యాదర్శంలోనిది ఈ శ్లోకం
సమానయాసమానయా
సమానయాసమానయా
స మా న యాసమానయా
సమానయాసమానయా
(కావ్యాదర్శము 3-71)
హే అసమ = ఓ సాటిలేని స్నేహితుడా, స = అట్టి నీవు, మా = నన్ను,
సమాన-యాస-మానయా = సమానమైన ఆయాసముయొక్క
ప్రమాణము కలదియు, సమానయా = మానముతో కూడినదియు,
అసమాన మా = సాటిలేనిదియు అగు, అనయా = ఈ నాయికతో,
సమానయ = కలుపుము. యా = ఏ నాయికతో,
అసమానయా = లక్ష్మీ నయములతో కూడినది కానిది,
న = కాదో, ఆమె లక్ష్మీ - నయములు గల నాయిక అగుటచే
ఉపేక్షింపదగినదికాదు అని భావము.
సరస్వతీకంఠాభరణములోని శ్లోకం-
సభాసమానా సహసాపరాగాత్
సభాసమానా సహసాపరాగాత్
సభాసమానా సహసాపరాగాత్
సభాసమానా సహసాపరాగాత్
కాంతితోడను, గౌరవముతోడను శత్రువిక్షేపముతోడను,
హాసముతోడను, రాగహీనత్వమును తినివేయుచున్నది.
ప్రకాశముతో శోభించుచున్నదై ఉండి మార్గశీర్షముచేత
పరాగకణములను పొందుచున్నది. శత్రువులను
సంహరించువారితో కూడినదై కాంతికి సరూపములైన
వానిని కలిగియున్నది. ఈ విధమైన అసమానమయిన
సభ ఒక కొండ నుండి ఆకస్మికముగా మరొకచోటికి
వెళ్ళిపోయినది - అని భావం.
నాట్యశాస్త్రంలోని ఈ శ్లోకం చూడండి.
వారణానామయమేవకాలో,
వారణానామయమేవకాల:
వారణానామయమేవకాలో,
వారణానామయమేవకాల:
(ఇది వారణపుష్పములు వికసించుటకు తగిన కాలము.
ఇది ఏనుగులు విజృంభించుటకు తగిన కాలము.
ఇది శత్రువులకు అనుకూలమైన కాలము.
ఇది యుద్ధములకు అనుకూలమైన కాలము.)
