యజుర్వేదంలోని ప్రశ్నోత్తర చిత్రం-2

సాహితీమిత్రులారా!

చిత్రకవిత్వంలో ప్రశ్నోత్తరచిత్రం ఒకటి

ఇక్కడ యజుర్వేద మంత్రాలలోని 

ప్రశ్నోత్తరచిత్రాన్ని చూద్దాం.

ప్రశ్నలు ఒక శ్లోకంలో  సమాధానాలు మరో శ్లోకంలో

ఇవ్వబడ్డాయి గమనించండి-

కిం స్మిత్ సూర్య సమం జ్యోతిః?

కిం సముద్రం సమం సరః?

కిం స్మిత్ పృథివ్యై వర్షీయః?

కస్య మాత్రా నవిద్యతే?(యజుర్వేదం 23-47)

ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానాలు తరువాతి మంత్రంలో చెప్పబడ్డాయి ఈ విధంగా

బ్రహ్మ సూర్య సమం జ్యోతిః

ద్యౌః సముద్ర సమం సరః

ఇంద్ర పృథివ్యై వర్షేయాన్ థి

గోస్తు మాత్రా నవిద్యతే (యజుర్వేదం 23-48)

1. సూర్యుని వంటి స్వప్రకాశంగల పెద్ద వస్తువేది?

2. సముద్రం వంటి జలముగల మరొక స్థానమేది?

3. పృథివి వంటి విశాలమైన పెద్దగోళమేది?

4. దేని మాత్ర అనగా లాభముల పరిధి లెక్కించలేము?

ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానాలు-

1. సూర్యుని వంటి పెద్దప్రకాశవస్తువు పరమేశ్వరుడు

2. సముద్రంవంటి జలస్థానం అంతరిక్షము(దీనిలో జలము నీటిఆవిరిగా, 

తేమగా, మేఘాలుగా ఉంటుంది.)

3. పృథివి వంటి విశాలమైన గోళం సూర్యుడు

4. దేని లాభాలను గణించలేమో అది గోవు

 ఒక పదమే ముందు వెనక్కు సమాధానం

సాహితీమిత్రులారా!

ఒక జంట ప్రశ్నలలో ఒక దానికి సమాధానంగా ఇచ్చినది
విలోమంగా చదివితే అది రెండవ ప్రశ్నకు సమాధానమైన
విలోమానులోమ చిత్ర ప్రశ్నోత్తరం అవుతున్నది.

కస్మై యచ్ఛతి సజ్జనో బహుధనం? సృష్టం జగత్కేన వా?
శంభో ర్భాతి చ కో గలే? యువతిభి ర్వేణ్యాం చ కా ధార్యతే?
గౌరీశః క మతాడయత్ చరణతః? కా రక్షితా రాక్షసైః?
ఆరోహా దపరోహతః కలయతా మేకం ద్వయో రుత్కరమ్


1. కస్మై యచ్ఛతి సజ్జనో బహుధనం?
   సజ్జనుడెవరికి ఎక్కువగా ధనదానము చేయును?
   - సాధవే (మంచివానికొరకు)

2. సృష్టం జగత్కేన వా?
   లోకము ఎవనిచే సృష్టించబడెను?
   - వేధసా (బ్రహ్మదేవుని చేత)

3. శంభో ర్భాతి చ కో గలే ?
   శివుని కంఠమున ప్రకాశించేదేది?
   - కాలిమా (నల్లని మచ్చ)

4. యువతిభి ర్వేణ్యాం చ కా ధార్యతే?
   యువతులు కొప్పులో దేన్ని ధరిస్తారు?
   - మాలికా (పూలమాల)

5. గౌరీశః క మతాడయత్ చరణతః ?
   శివుడు ఎవరిని కాలితో తన్నెను?
   - కాలమ్ (యముని)

6. కా రక్షితా రాక్షసైః?
   రాక్షసులచే రక్షింపబడినదేది?
   - లంకా (లంకా నగరం)

మొదటి రెండు ప్రశ్నలకు సమాధానాలు గమనించిన
మొదటిదానికి - సాధవే
రెండవదానికి - వేధసా
మొదటిదానికి విలోమమేకదా
ఇలాగే అన్నిటిని గమనించగలరు.

 ఒక పదమే ముందు వెనక్కు సమాధానం

సాహితీమిత్రులారా!

ప్రశ్నలకు ఇచ్చిన సమాధానం మొదటినుండి
చదివేవిధంగా ఉంటే అది అనులోమ లేక గత
ఉత్తరమని, దీని విరుద్ధంగా చివరనుండి మొదటికి
చదివిన దాన్ని ప్రత్యాగత లేక విలోమ ఉత్తరమని
అంటారు.

విదగ్దముఖమండనములోని ఈ ఉదాహరణ చూడండి-

వద వల్లభ సర్వత్ర 
సాధు ర్భవతి కీ దృశః
గోవిన్దే నానసి క్షిప్తే
నందవేశ్మని కాऽ భవత్

సమాధానం - క్షీరనదీ

1. వల్లభ సర్వత్ర సాధు ర్భవతి కీ దృశః?
   ప్రియా సజ్జనులు సర్వత్రా ఎట్లుందురు?
    - క్షీరనదీ దీన్ని త్రిప్పి చదివిన సమాధానం వస్తుంది
    అంటే దీనరక్షీ అంటే దీనులను రక్షించేవారుగా ఉంటారు

2. గోవిన్దే నానసి క్షిప్తే నందవేశ్మని కాऽభవత్?
   నందుని ఇంట్లో కృష్ణుడు బండిని విరిచినపుడు ఏంజరిగింది?
   - క్షీరనదీ      దీనిన్ననులోమంగా ఉంచి చదివితే
     నందుని ఇంట్లో పాలయేరు ప్రవహించింది.

 రెండు హల్లుల పద్యం

సాహితీమిత్రులారా!

భారవి కిరాతార్జునీయం ను తెలుగులో అనేకులు కూర్చారు

భువనగిరి విజయరామయ్యగారు కూర్చిన ఆంధ్రకిరాతార్జునీయంలో

శివ అర్జునుల శరయుద్ధం సమయంలో కూర్చిన రెండుహల్లుల పద్యం

ఇక్కడ గమనిద్దాం-

చూచి చొచ్చి చేరి రేచి చిచ్చై చార

చారురుచి రచించి చీరి చీరి

రాచ చర్చ చెంచ! రారోరి రారంచు

రాచె రచ్చ చెచ్చరన్ జరించి

(ఆంధ్రకిరాతార్జునీయం - తృతీయభాగం- 15 సర్గ- 38)

ఇందులో కేవలం చ-ర అనే 

రెండు హల్లు మాత్రం ఉపయోగించి 

కూర్చడం జరిగింది.

 సీత ఏమని ఆక్రోశించింది?

సాహితీమిత్రులారా!

ఈ ప్రశ్నోత్తరచిత్రశ్లోకం చూడండి-

కే భూషయన్తిస్తనమండలాని?
కీ దృశ్యుమా? చంద్రమసః కుతః శ్రీః?
కి మాహ సీతా దశకంఠ నీతా?
హారామహాదేవరతాతమాతః

ఈ శ్లోకంలోని ప్రశ్నలకు సమాధానం
చివరిపాదం అయిన -
హారామహాదేవరతాతమాతః

1. హారాః, 2. మహాదేవరతా, 3. తమాతః
4. హారామ హాదేవర (హే)తాత (హే)మాతః

1. కే భూషయన్తిస్తనమండలాని?
   చన్నుగవలను అలంకరించునవి ఏవి?
   - హారాః(ముత్యాలహారాలు మొదలైనవి)

2.  కీ దృశ్యుమా?
    ఉమ(పార్వతి)ఎట్టిది?
   - మహాదేవరతా(ఈశ్వరుని యందు ఆసక్తికలది)

3. చంద్రమసః కుతః శ్రీః?
   చంద్రుని కాంతి ఎప్పటి నుండి ఉంటుంది?
   - తమాతః(రాత్రినుండి)

4. కి మాహ సీతా దశకంఠ నీతా?
   రావణుడు, తనను ఎత్తుకొని పోవునపుడు 
   సీత ఏమని ఆక్రోశించెను?
    - హారామ (ఓరామా), హాదేవర(ఓ మరిదీ లక్ష్మణా)
      తాత(తండ్రీ)మాతః(అమ్మా) - అని రోదించింది సీత

 అన్ని ప్రశ్నలకు ఒకే సమాధానం

సాహితీమిత్రులారా!

ప్రశ్నోత్తర చిత్రంలో
అనేక ప్రశ్నలకు ఒకే సమాధానం
అనే దానికి ఇక్కడ ఉదాహరణగా
అడుసుమిల్లి నారాయణరావుగారి
నారాయణీం నుండి చూద్గాం-

సూర్యభగవాను పట్టపు భార్య యెవతె?
నీతిలేని యుద్యోగి చింతించు నెద్ది?
బాటనెదిగోరి వృక్షముల్ నాటుచుంద్రు?
దాని చాయ యటన్న ఉత్తరము గాదె

దీనిలోని ప్రశ్నలన్నిటికి సమాధానం ఒకటే
అది కూడ నాలుగవపాదంలో ఇచ్చాడు
అందువల్ల దీన్ని అంతర్లాపిక పద్ధతి అని
చెప్పవచ్చి.

సమాధానం - చాయ

సూర్యని భార్య యెవతె - చాయ
నీతిలేని ఉద్యోగి చింతించు నెద్ది - చాయ
బాటనెదిగోరి వృక్షముల్ నాటుచుంద్రు - చాయ

 ఒక పద్యంలో మరో రెండు పద్యాలు

సాహితీమిత్రులారా!

ఒక పద్యంలో అనేక పద్యాలను ఇమిడ్చి 

పద్యాన్ని కూర్చితే దాన్ని గర్భచిత్రం అంటాము.

ఇక్కడ ఒక పద్యంలో (చంపకమాలలో) కందము 

గీతపద్యాలను ఇమిడ్చికూర్చారు 

గున్నేపల్లి మృత్యుంజయకవిగారు

తన శ్రీసూర్యరాయ శతకం101వ పద్యంలో

చూడండి-

సురధరధీరసుస్థిరయశోభరపూర్ణవితీర్ణకర్ణ భా

స్వరచరితాన్వితా హరికృపారసపూరమహాగభీర భీ

కరవరజైత్రసంభృతవికస్వర తేజ కవీంద్రభోజ బం

ధురగుణధీనుతీ స్తుతవిధుస్మరరూపక సూర్యభూపతీ

గర్భస్థకందము-

సురధరధీరసుస్థిరయశోభరపూర్ణవితీర్ణకర్ణ భా

స్వరచరితాన్వితా హరికృపారసపూరమహాగభీర భీ

కరవరజైత్రసంభృతవికస్వర తేజ కవీంద్రభోజ బం

ధురగుణధీనుతీ స్తుతవిధుస్మరరూపక సూర్యభూపతీ

కందము-

ధరధీర సుస్థిరయశో

భరపూర్ణ వితీర్ణకర్ణ భాస్వరచరితా

వరజైత్రసంభృతవిక

స్వర తేజ కవీంద్రభోజ బంధురగుణధీ

గర్భస్థగీతపద్యం-

సురధరధీరసుస్థిరయశోభరపూర్ణవితీర్ణకర్ణ భా

స్వరచరితాన్వితా హరికృపారసపూరమహాగభీర భీ

కరవరజైత్రసంభృతవికస్వర తేజ కవీంద్రభోజ బం

ధురగుణధీనుతీ స్తుతవిధుస్మరరూపక సూర్యభూపతీ

గీతపద్యం-

స్థిరయశోభరపూర్ణ వితీర్ణకర్ణ

హరికృపారసపూర మహాగభీర

భృతవికస్వర తేజ కవీంద్రభోజ

స్తుతవిధుస్మరరూప సూర్యభూప

''క'' నుండి ''మ'' వరకు అక్షరాల్లేని పద్యం

సాహితీమిత్రులారా!

''క'' నుండి ''మ'' వరకు గల అక్షరాలను వర్గాక్షరాలు అంటారు

వర్గపంచకరహితము అంటే
క - వర్గము -    క, ఖ, గ, ఘ, ఙ
చ - వర్గము - చ, ఛ, జ, ఝ, ఞ
ట - వర్గము - ట, ఠ, డ, ఢ, ణ
త - వర్గము - త, థ, ద, ధ, న
ప - వర్గము - ప, ఫ, బ, భ, మ
ఈ ఐదు వర్గాలలోని 25 వ్యంజనము(హల్లు)లను
వదలి కూర్చబడినది.-
ఇందులో ఈ 25 అక్షరాలు ఉండవు
క్రిందివాటిలో ఈ లక్షణాలు గమనించండి-


సరసీరుహశర హర వర 
శరాస విలయాసహాయ శౌర్యవహ హరీ
శ్వర హరిహయహయ సింహ
స్వరు సురలహరీ సురర్షి శశి శర్వయశా
                                              (మహాసేనోదయము - 7- 387)


హార హీర సార సారి హర శైలవాస వో
ర్వీరు హాహి హారశేషవేష హాసలాలస
శ్రీరసోరుయాశసాంశుశీల వైరివీరసం
హార సారశౌర్యసూర్య హర్యవార్యసాహసా
                                                    (కావ్యాలంకారసంగ్రహము - 5- 245)

 నాలుక కదలని పద్యం 

సాహితీమిత్రులారా!

పద్యాన్ని పలికినపుడు నాలుక కదలని అక్షరాలతో 

కూర్చిన పద్యాన్ని అచలజిహ్వ అంటారు

ఇవటూరి సూర్యప్రకాశకవి కూర్చిన 

తారకాపచయము లోని

అచలజిహ్వా కందం గమనించండి-

అహిపుంగవబాహమహా

మహాపుంగవవాహభీమమఖనముఖమహా

నహభవగంగాభీకమ

ఖహబహుపాపాహిభోగఖగపూగవిభూ

                                                         (తారకాపచయము - పుట 25)

ఈ పద్యం పలికి చూడండి నాలుక కదలుతుందేమో!

 కేవలం పెదిమలతో పలికే పద్యం

సాహితీమిత్రులారా!

ప - వర్గాక్షరాలు అంటే ప,ఫ,బ,భ,మ - మరియు
అంతస్థానాలలో- వ, అచ్చుల్లో - ఉ,ఊ - మరియు
కంఠోష్ట్యాలు - ఒ,ఓ,ఔ - లు వీటిని ఓష్ఠ్యాలు అంటాము.
వీటితో కూర్చబడే పద్యాన్ని లేదే శ్లోకాన్ని (స + ఓష్ఠ్యం) సోష్ఠ్యం అంటాము.
ఇవి కేవలం పెదిమలతో మాత్రమే పలుకబడతాయి.
కాణాదం పెద్దన సోమయాజి గారి ఆధ్యాత్మరామాయణ
అరణ్యకాండలోని 431వ పద్యం ఇది చూడండి.

భూమాప్రేమ సుభావ గోపయువ సుభ్రూ విభ్రమా విద్భవ
వ్యామోహారు విభావ భావ భవ భావ ప్రాప్త భానూద్భవా
భూమీ పార్శ్వ భవద్రుమ ప్రభ శుభాంభో భృద్విభావైభవా
సోమక్ష్మాప వరోపభావ్య విభవ స్తోమా బహుప్రాభవా!

ఈ పద్యంలో పైన మనం చెప్పుకున్న వాటినుండే
కూర్చబడినదిగా గమనించగలము.
దీనిలో ర, స - అనే హల్లులు ఓష్ఠ్యాలు కాదు
కాని వాటికి చేరిన అచ్చులు ఓష్ఠ్యాలుగా గమనించాలి.

పాదానికి ఒక అక్షరం పెంచుకుంటూ వెళ్ళే పద్యం

పాదానికి ఒక అక్షరం 

పెంచుకుంటూ వెళ్ళే పద్యం

సాహితీమిత్రులారా!

ఈ పద్యంలో ప్రతి పాదానికి 

ఒక అక్షరం పెంచుకుంటూ వెళ్ళారు

ఇది గణపవరపు వేంకటకవిగారి

ప్రబంధరాజ వేంకటేశ్వర విజయవిలాసంలోనిది

గమనించండి-

రారార రారర రూరూర రేరార
         రేరార రీరర రూరరార 
భాభీరు భీభర భారభేరీరేభి
         భూరిభాభాభీ భూభూ భరాభ
నలినీ నివనైక లలనాకళానూన
         లాలనలోలా కళంక లీల 
దరదారి దర ధర కరదదాదోదర
         దార కాదర కరోదారవరద 
గోపబాలక పాలక పాపలోప 
సాలక విలాస వేంకటశైలవాస
భవ్యభాస భవాకారదివ్యరూప
రాధికాస్పుటదిక్కరి కాధరాంగ
                                (ప్రబంధరాజ వేంకటేశ్వర విజయవిలాసము - 878)


1వ పాదము-       1- అక్షరం- ర
రెండవపాదం- రెండక్షరాలు - భ,ర
మూడవపాదం - 3 అక్షరాలు-క,న,ల
నాలుగవ పాదం- 4 అక్షరాలు - క,ద,ర,వ
ఐదవపాదం-  5 అక్షరాలు - క,గ,ప,బ,ల
ఆరవపాదం -  6 అక్షరాలు - క,ట,ల,వ,శ.స
ఏడవపాదం-  7 అక్షరాలు - క,వ,భ,ర,ప,ద,య
ఎనిమిదవపాదం- 8 అక్షరములు - క,గ,ట,ద,ధ,ప,స,ర
ఈ విధంగా కూర్చబడినది

క-ల-హల్లులతో శ్లోకం

సాహితీమిత్రులారా!

క, ల, అనే రెండు హల్లులతో

కూర్చిన శ్లోకం ఆస్వాదించండి-

ఇందులో హల్లులు రెండే
వాటికి అచ్చులు ఏవైనా ఉండవచ్చు.

కాలేకిలాలౌకికైక
కోలకాలాలకేలల
కలికాకోలకల్లోలా
కులలోకాలిలాలికా

దీని అర్థం-
అలౌకిక = లోకవిలక్షణమైన, ఏక = ముఖ్యమైన,
కోల = ఆదివరాహస్వామియొక్క, కాలాలకే = భార్యవైన,
ఓ లక్ష్మీ,(కాల = నల్లని, అలకే = ముంగురుగలదానా!)
కలి = కలికాలమనే, కాకోల = విషముయొక్క,
కల్లోల = అభివృద్ధిచే, ఆకుల = బాధపడుచున్న,
లోక + అలి = ప్రజాసమూహమును, లాలికా = రక్షించుచున్న,
(త్వమ్) నీవు, కాలేకిల = అపాయసమయమున మాత్రము,
లల = సాక్షాత్కరించి ప్రకాశింపుము.

 ఐదక్షరాల పద్యం

సాహితీమిత్రులారా!

ఇక్కడ మనం కేవలం 5 హల్లులతో కూర్చబడిన పద్యం
మన తెలుగు కవులు నంది మల్లయ- ఘంట సింగయ.
వీరే మన తెలుగులో మొదటి జంటకవులు వీరు వ్రాసిన
వరాహపురాణంలో కూర్చిన పద్యం చూడండి-

పంచాక్షరి-
నమశ్శివాయ పంచాక్షరీ సీసము
ఇందులో న-మ-శ-వ-య - అనే
హల్లులను ఉపయోగించి కూర్చబడినది.

యమ నియమాయామ శమనివేశన మనో
                    మౌనివశ్యాయ నమశ్శివాయ
యానాయమాన నానా యన నవనవా
                    మ్నాయమ యామ నమశ్శివాయ
వనయోని యామినీ వమేశ శశ్యంశు
                   మన్నయనాయ నమశ్శివాయ
వ్యోమానుయాయి మా యామానవాశన
                   మాననాశాయ నమశ్శివాయ
యని వినయమున ముని యనయమును విశ్వ
మను వనమ్మున నెమ్మినై నున్న నన్ను
నెమ్మనమ్మున నమ్మిన నెమ్మినేను
నోము నీశాన యిమ్మన్నదేమి యనిన
                                                           (వరాహపురాణము - 10 - 56)

దీనిలో గీతపద్యం చివరిపాదంలో (దే) అన్నది తప్ప
మిగిలిన పద్యమంతా పంచాక్షరాలతోటే సాగింది.
మీరును గమనించండి.

 తెలుగులో మూడు హల్లుల పద్యం

సాహితీమిత్రులారా!

మధురవాణీవిలాసమును రచించిన
చింతపల్లి వీరరాఘవయ్యగారు క్రీ.శ.1660
ప్రాంతంలో మహబూబునగర్ జిల్లా,
వట్టెం గ్రామంలో నివసించారు.
ఈ కావ్యం అయిదు ఆశ్వాసాలు గలది
దీనిలో మధురవాణీ కార్తవీర్యుల కథ కూర్చబడినది.
ద్వితీయాశ్వాసంలోని చిత్రకవిత్వంలోని
ఏకాక్షర , ద్వ్యక్షర,  త్య్రక్షర - పద్యాలున్నాయి
వాటిలో త్య్రక్షర కందం చూడండి-
ద,న,వ- అనే మూడు హల్లులను
ఉపయోగించి కూర్చిన
కందపద్యం ఇది

దానవవనదవవనదా
నానావిద్వన్నవీన నవననిదానా
దీనానాదీనవదా
నానుదు నెద నీదువాదు నాదవినోదా (2-14)

 అంబలిద్వేషిణం వందే

సాహితీమిత్రులారా!

ఈ శ్లోకం చూడండి చమత్కారం గమనించండి.

అంబలిద్వేషిణం వందే చింతకాయశుభప్రదమ్ 
                               (ఊరుపిండీ కృతాసురం)   - పాఠాంతరం
కూరగాయకృతత్రాసం పాలనేతిగవాంప్రియమ్

ఈ శ్లోకంలో 
అంబలి- చింతకాయ - కూరగాయ - పాలనేతి - ఊరుపిండీ -అనే పదాలు
చూడగానే మన తెలుగు పదాలనిపిస్తాయి.
కాని కాదు
అందుకే దీన్ని ఆంధ్రభాషాభాసం అనే భాషాచిత్రంగా చెబుతారు.
మరి దీని అర్థం చూద్దాం-

బలిద్వేషిణం - బలిని ద్వేషించిన, అం - విష్ణువును,
వందే - నమస్కరిస్తాను,
చింతకాయ - తనను ధ్యానించువారికి, శుభప్రదమ్ - శుభములు ఇచ్చువాడు,
(ఊరు - తొడలపై, పిండీకృత - నాశనం చేయబడిన, అసురం - మధుకైటభ -
హిరణ్యకశ్యప మొదలైన రాక్షసులు కలవాడు)
కు - ఉరగాయ - చెడ్డ సర్పమునకు (కాళీయునికి),
కృతత్రాస - భయము కలిగించిన, గవాం పాలనే - గోరక్షణలో,
అతిప్రియం - ఎక్కువ మక్కువ ఉన్నవాడు.

మరి ఇవి తెలుగుపదాలు కాదని తెలిసిందికదా!