యధాశ్లోకతాత్పర్య రామాయణము
సాహితీమిత్రులారా!
గద్వాల సంస్ధానంలో ఆరుమంది విద్వత్కవులచే
రచింపబడినగ్రంథం యధాశ్లోకతాత్పర్య రామాయణము
దీన్ని గురించిన విశేషాలు వైద్యం వేంకటేశ్వరాచార్యులవారి
సహాయంతో వివరించుకుందాం-
క్రీ.శ.1896లో గద్వాల సంస్థానప్రభువుల
"సాహిత్యవిద్యాముకుర ముద్రాక్షరశాల"లో
బాల, అయోధ్య, అరణ్య, కిష్కింధ కాండలు మొదటిసంపుటంగా
సుందర ,యుద్ధ కాండలు రెండవ సంపుటంగా ప్రచురితం.
మొదటిసంపుటానికి పరిష్కర్త -బైరంపల్లి తిరుమలరాయకవి
రెండవ సంపుటానికి పరిష్కర్త - ఆదిపూడి ప్రభాకరకవి కవివర్యులు
అవతారిక -కామసముద్రంఅప్పలాచార్యులు,
బాలకాండ - కాణాదం పెద్దనసోమయాజి,
అయోధ్యకాండ - కొత్తపల్లిరామాచార్యులు,
అరణ్యకాండ - గార్గేయపుర సుబ్బశాస్త్రి,
కిష్కింధకాండ - కామసముద్రం అప్పలాచార్యులు,
సుందరకాండ - తిరుమల కృష్ణమాచార్యులు,
యుద్ధకాండ - బోరవెల్లి శేషార్య.
యధాశ్లోకతాత్పర్యరామాయణం-ఆరుకాండలలోమొదటసంబుద్ధిపద్యాలు
బాలకాండ - కాణాదం.
క.తపమున స్వాధ్యాయస్థితి
నిపుణుని వాగ్వేది వర్యుని న్మునిలోకా
ధిపుని న్నారదు గూరిచి
తపస్వి వాల్మీకిమౌని తగ నిట్లనియెన్.---ప్రథమాశ్వాసము
క.శ్రీరమణీముఖచంద్ర చ
కోరాయితనయన! గౌరకుండలిశయనా!
వారణవరేణ్య భీతి ని
వారణ! గద్వాలకేశవస్వామి!హరీ!! ---ద్వితీయాశ్వాసము
క. శ్రీవదన విధుచకోర
శ్రీవత్సమణీవిభా విశిష్ట శుభోర
శ్రీవనమాలా మహిత
గ్రీవా! గద్వాలనగర కేశవదేవా!! --తృతీయాశ్వాసము
అయోధ్యకాండ -కొత్తపల్లి
క.శ్రీమజ్జలధిసుతా లల
నామణి మణివలయ ఝణఝణత్కారి కరా
బ్జామృదితపదద్వియ కృ
పామయ! పూడూరికేశవ!మహాభ్యుదయా!! --ప్రధమాశ్వసము
క.శ్రీమత్కకుబంతస్థిత
భూమీశ విపర్యమాన భుజబల రాజ
త్సోమనృపావన గుణ భా
గ్ధీమంజులదివ్యభావ! కేశవదేవా!! ---ద్వితీయిశ్వాసము..
క.రమణీయగాత్ర!కమలా
రమణీయ గురుఃపరిష్కరణ కృత్తగుణా
భ్రమణి సదృక్కౌస్తుభ ది
వ్యమణీ!పూడూరికేశవా! దేవమణీ! --తృతీయాశ్వాసము
క.సురుచిర ఝంకృన్మద బం
భరడింభకనాభికాభిభాసురనాళీ
కరహచ్ఛరదంబుజభవ
వర పూడురి నగర కేశవ! మహావిభవా!! --చతుర్థాశ్వాసము
క.శ్రీ తాపసహృన్నిలయ
స్థాతృ పదాంభోజ సోమధరణీనాథ
ప్రీతికర గాయకావళి
గీతలసన్నామరావ!కేశవదేవా!! --పంచమాశ్వాసము
అరణ్యకాండ -గార్గేయపుర
క.శ్రీరమణీ రమణీయ మ
ణీరంజిత హృదయదేశ నిఖిలాధీశ
స్ఫార కృప సోమకృప ల
క్ష్మీరత గద్వాలనగరకేశవ!శౌరీ!! --ప్రథమాశ్వాసము
క.శ్రీలక్ష్మీ పృథుకుచకల
శాలిప్త మృగీమద ద్రవాంకిత వక్షా!
పాలిత సోమనృపశ్రీ
ఖేలన!గద్వాలనగరకేశవ! శౌరీ!! --ద్వితీయాశ్వాసము
క.శ్రీవనితామణి ముఖ రా
జీవ లతా విమతబింబ జీవంజీవా
దేవాదిదేవ కంబు
గ్రీవా! గద్వాలనగర కేశవదేవా!! --తృతీయాశ్వాసము
కిష్కింధకాండ - కామసముద్రం
క.శ్రీకర లక్ష్మీకుచకల
శీకర పరిలిప్త ఘుసృణ శీకరసాంద్రా!
లోకరసోచిత సామ
గ్రీకర!గద్వాలనగర కేశవ! శౌరీ!! --ప్రథమాశ్వాసము
క.శ్రీయువతీ నయనోత్సవ
దాయి స్మితచంద్రికాతిధవళాధర ప
ద్మాయత నయన బుధవ్రజ
గేయా! గద్వాలచెన్నకేశవరాయా!! --ద్వితీయాశ్వాసము
క.శ్రీమద్గద్వాలాధిప
సోమక్షితిపాలపాల! శుభకరలీలా!!
కోమల మంజుశ్రుతి వా
గ్ధీమ ద్వినుతస్వభావ!కేశవదేవా!! --తృతీయాశ్వాసము
సుందరకాండ - తిరుమల
క.శ్రీలక్ష్మీపృథుకుచకల
శాలిప్త మృగీమదద్రవాంకితవక్షా!
పాలితసోమనృపశ్రీ
ఖేలన ! గద్వాలనగర కేశవ!శౌరీ!! --ప్రథమాశ్వసము
క.శ్రీమద్గద్వాలపురీ
ధామ! పరంధామ ! దృప్తదైత్యోద్ధామ
స్థేమావహరణ వినత
క్షేమంకరణస్వభావ!కేశవదగవా!! --ద్వితీయాశ్వాసము
క.శ్రీరమణీహృన్మిత్రా!
సారసదళవిపులనేత్ర!సన్నుతగాత్రా!
ధీరజనోద్ధార!హరీ!
క్రూరసురారిపవిదారి!కేశవశౌరీ!! --తృతీయాశ్వాసము
యుద్ధకాండ పూర్వభాగము-బోరవెల్లి
క.శ్రీలానీలాలీలా
లోలా శ్రితహృదయకమలరోలంబకూపా
పాలిత సోమప్రభు గ
ద్వాలపురవిహారి!కేశవస్వామిహరీ!! --ప్రథమాశ్వాసము
క.శ్రీముష్టిపల్లి సోమ
క్ష్మామండలనాథహృదయ జలరుహవర్తీ!
శ్రీమద్గద్వాలపుర
క్షేమంకరణానువర్తి!కేశవమూర్తీ!! --ద్వితీయాశ్వాసము
క.శ్రీకృష్ణాతుంగా మ
ధ్యాకలితాయతమహీమహాఖండల సౌ
ఖ్యాకర సోమనృపాల కృ
పాకర!గద్వాలకేశవస్వామి!హరీ!! -- తృతీయాశ్వాసము
క.శ్రీతన్వీనయనోత్పల
శీతకిరణ! భక్తిమద్వశీకరణచణ!
క్ష్మాతరుణీ విభ్రమ వి
క్రీతా!గద్వాల చెన్నకేశవ!నేతా!! --చతుర్థాశ్వా సము
యుద్ధకాండ-ఉత్తరభాగము-బోరవెల్లి
క.శ్రీరాజితహృదయ!దయా
పారావారా!ద్విజిహ్వపర్యంకశయా!
సారసుధాసార లస
ద్గీరస!ఖద్వాలచెన్నకేశవదేవా!! --ప్రథమాశ్వాసము
క.శ్రీవనితా వనితామృ
ద్భావావహ మహితశీల!భాస్వరలీలా!
పావన గణవిజిత దశ
గ్రీవా!గద్వాలచెన్నకేశవ!దేవా!! --ద్వితీయాశ్వాసము
క.శ్రీకర!శుభగుణమణి ర
త్నాకర!వారాసిజా సహాయ జగద్ర
క్షాకరణ చతురరిపు దృ
గ్భీకర!గద్వాలచెన్నకేశవ!దేవా!! --తృతీయాశ్వాసము
క. శ్రీరమణీముఖచంద్ర చ
కోరా కోరకితహృదయ కుతుకవ్రజ కాం
తారకుఠారా వైరి ని
వారణ!గద్వాలకేశవస్వామి!హరీ!! --చతుర్థాశ్వాసము
(ఒకచోటయతి,ఒకపద్యం పునరుక్తం,మొదటిరాజధానిపూడూరు
రెండవరాజధాని గద్వాల,కేశవాంకిత గ్రంథం,రచనకుప్రేరకుడు
సోమభూపాల.)
No comments:
Post a Comment