Thursday, March 30, 2017

రక్షానాకపమూర్తిభాసురగభీరా (చక్రబంధము)


రక్షానాకపమూర్తిభాసురగభీరా (చక్రబంధము)




సాహితీమిత్రులారా!

చక్రబంధము నిర్మాణం
కావ్యాలంకార సంగ్రహములో
ఈ విధంగా ఇచ్చారు

పదిచుట్లు నాఱురేకులు
పదిలపఱిచి సుకవిపేరు, పతిపేరును లోఁ
బొదలఁగ నేవంవిధగుణ
విదితం బగు చక్రబంధవిధ మౌ నెటనన్
                           (4-87)

పది చుట్లు, ఆరు రేకులు గీసి
వాటిలో మూడవ చుట్టులో
కృతిపతి పేరును, ఆరవ చుట్టులో
కవిపేరును ఉండునట్లు వ్రాయవలెను.
దీనికి ఉదాహరణ-

రక్షానామకపమూర్తిభాసురగభీరావిక్రమోహాస్పదా
దక్షారమ్యమతిస్థిరాభరణవిద్యాకృత్యశఙ్కిస్వనా
వక్షస్సింధుపకన్యకా నరసభవ్యాతిగ్మధీతంత్రదా
దాక్షిణ్యారతనాదవైభవవినోదాహేమనాగాశ్వదా

ఈ చక్రబంధములో నారసింహాఙ్కిత -
అని పైనుండి మూడవ వృత్తంలో
మూర్తికవికృత - అని ఆరవ వృత్తంలో
ఉన్నది.
రక్షానాపకమూర్తిభాసుర -
రక్షించుటలో ఇంద్రునివలె ప్రకాశించువాడా,
గభీరా - గంభీరుడైన వాడా,
విర్కమోహాస్పదా - విక్రమమునకు,
ఊహకును ఉనికిపట్టైనవాడా,
దక్షా - సమర్థుడగువాడా,
రమ్యమతి స్థిరభా - సుకుమారమగు బుద్ధిచే
ఎల్లపుడు ప్రకాశించువాడా,
రణవిద్యాకృత్యశంకిస్వనా - యుద్ధవిద్యాక్రియలందు
జంకులేని స్వరముకలవాడా,
వక్షఃసింధుపకన్యకా -
వక్షమున(రాజ్య)లక్ష్మిని వహించినవాడా,
సరభసభవ్యా - రసవంతమైన భవిష్యత్తుకలవాడా,
తిగ్మధీతంత్రదా - నిశితమగు బుద్ధిచే
రాజ్యతంత్రముల భేదించువాడా,
దాక్షిణ్యరత - దయయందు ఆసక్తుడగువాడా,
నాదవైభవవినోదా - నాదబ్రహ్మమున వినోదించువాడా,
హేమ నాగాశ్వదా - బంగారమును, ఏనుగులను,
గుఱ్ఱములను దానము చేయువాడా.

పద్యమును చక్రమున నిలువుగా ఉన్న
ఆకునుండి మొదటి పాదం, దానితరువాత
నిలువు ఆకులో రెంవపాదం, తరువాత ఆకులో
మూడవ పాదంను చదువగలము, నాలుగవపాదం
వృత్తాకారంలో చదవాలి. పద్యాన్ని గమనిస్తూ
చదవండి విషయం అవగతమౌతుంది


No comments: