Saturday, January 30, 2021

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 10

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 10



సాహితీమిత్రులారా!

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని పదవ శ్లోకం-


వందారు లోక వర సంధాయినీ విమల కుందావదాత రదనా

బృందారు బృంద మణి బృందారవింద మకరందాభిషిక్త చరణా |

మందానిలా కలిత మందార దామభిరమందాభిరామ మకు టా

మందాకినీ జవన భిందాన వాచమరవిందాననా దిశతు మే ‖ 10 


ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి - 



Thursday, January 28, 2021

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 9

 కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 9





సాహితీమిత్రులారా!

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని తొమ్మిదవ శ్లోకం-


దాక్షాయణీ దనుజ శిక్షా విధౌ వికృత దీక్షా మనోహర గుణా

భిక్షాశినో నటన వీక్షా వినోద ముఖి దక్షాధ్వర ప్రహరణా |

వీక్షాం విధేహి మయి దక్షా స్వకీయ జన పక్షా విపక్ష విముఖీ

యక్షేశ సేవిత నిరాక్షేప శక్తి జయ లక్షావధాన కలనా ‖ 9 ‖ 


ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి -



Tuesday, January 26, 2021

నాలుక కదిలి కదలని పద్యాలు

 నాలుక కదిలి కదలని పద్యాలు



సాహితీమిత్రులారా!



శ్రీనివాస చిత్రకావ్యంలోని పద్యాలు

చదివేప్పుడు నాలుక కదలని పద్యాలు-

కాయముగేహము  వమ్మగు

మాయకు మోహింపబోకు మక్కువగ మహో

పాయం బూహింపుము వే

బాయగ పాపంబు మంకుభావమవేగా


భోగిపభుగ్వాహ మహా

భాగా విభవైకభోగ బావుకభావా

మేఘోపమాంగభూపా

బాగుగమముగావువేగ బాపాభావా


నాలుక కదిలీ కదలని పద్యం-

ఓ తాపస పరిపాలా

పాతక సంహారా వీర భాసాహేశా

భూతపతిమిత్ర హరి ముర

ఘాతా కాలాంబుదవిధ గాత్రవరాహ్వా

                                                                వీటిని చదివి గమనించండి.

Sunday, January 24, 2021

కుందేటికి కొమ్ములైదు కుక్కకు వలనే

 కుందేటికి కొమ్ములైదు కుక్కకు వలనే




సాహితీమిత్రులారా!



సమస్య : " కుందేటికి కొమ్ములైదు కుక్కకు వలనే." (!!!)

కుందేలుకు కొమ్ములుంటాయా? పైగా ఐదా ? అదీ కాక మరో వైపరీత్యం కుక్కకు వలెనే అంట.దీన్నెలా సమర్థించాలి? సాధారణమైన అవధాని ఉక్కిరిబిక్కిరి అవుతాడు. దీన్ని పూరించాలంటే కాసింత చారిత్రక జ్ఞాన మవసరం.

డబ్బు ప్రసక్తి లేకుండా మానవ జాతి లక్షల సంవత్సరాలు గడిపింది. వస్తు సేవల వినిమయం వస్తు మార్పిడి ద్వారా సేవల మార్పిడి ద్వారా జరుపుకొనేది. ఈ మార్పిడిలో కొన్ని ఇబ్బందులు తలెత్తటంతో ఒక ప్రామాణిక వస్తువు వినిమయ మాద్యం గా అవసరం వచ్చింది.

అప్పుడు ఒక దశలో గవ్వలు, మరోదశలో ఉప్పు, మరొక దశలో నిప్పు, ఇంకో దశలో గుఱ్ఱాలు,గొఱ్ఱెలు, ఆవులు మొదలైన జంతువులు etc వినిమయ మాద్యంగా ఉపయోగించారు. ఒకప్పుడు ఆల మందలే అసలు సంపద. (మహా భారతంలో ఉత్తర గోగ్రహణం గుర్తుందిగా !)

అలా ఒకానొక దశలో పసుపు కొమ్ములు కూడా డబ్బుగా ఉపయోగించారు.దీన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని ఒక అవధాని ఒక సందర్భం కల్పన చేసి పూరించాడీ సమస్యని. ఆ సందర్భం:

ఒకడు ఒక సంత బజారులో తాను వేటాడి తెచ్చిన వివిధ జంతువులను అమ్మకానికి పెట్టాడు. అప్పుడో కొనుగోలు దారుడు బేరమాడి ఐదు పసుపు కొమ్ములిచ్చి ఒక మగ కుక్కను కొన్నాడు. అలాగే ఒక కుందేలును కొనాలని అనుకుంటే ఆ అమ్మకందారుడు ఒప్పుకోలేదు. అప్పుడా కొనుగోలు దారుడు అమ్మకం దారునితో ఇలా అన్నాడు.


కం.

ముందిస్తి పసుపు కొమ్ములు

పొందికగా నైదు కుక్క పోతుకు; నటులే

పందెమ్మిడి ఈవేటికి?

కుందేటికి కొమ్ము లైదు కుక్కకు వలెనే.


" అయ్యా ! ముందు బేరమాడి ఐదు కొమ్ములకు ఒక మగ కుక్క నిచ్చావు కదా ! అలాగే ఐదు కొమ్ములకిప్పుడు కుందేలును ఇవ్వనంటున్నా వెందుకు?"

------------------------------------------------------

శ్రీమాన్ వైద్యం వేంకటేశ్వరాచార్యులు

Friday, January 22, 2021

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 8

 కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 8




సాహితీమిత్రులారా!

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని ఎనిమిదవ శ్లోకం-

జంభారి కుంభి పృథు కుంభాపహాసి కుచ సంభావ్య హార లతికా

రంభా కరీంద్ర కర దంభాపహొరుగతి డింభానురంజిత పదా 

శంభా ఉదార పరిరంభాంకురత్ పులక దంభానురాగ పిశునా

శం భాసురాభరణ గుంభా సదా దిశతు శుంభాసుర ప్రహరణా || 8 ||


ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి -



Wednesday, January 20, 2021

గోమూత్రికాబంధం

గోమూత్రికాబంధం




సాహితీమిత్రులారా!



కొడవలూరి రామచంద్రరాజుగారి

మహాసేనోదయం నుండి

గోమూత్రికాబంధం ఆస్వాదించండి-

 

సురనరవరపరిపాలా
శరనిధిగర్వాపవిజిత శౌర్యవిధానా
మరపరహర భరితైలా
హర విధిశర్వాణివినుత యార్యనిధానా 

                                                                                            (2- 253)

దీనిలో పూర్వర్థము పొడవుగా వ్రాసి
దానిక్రింద ఉత్తరార్థం వ్రాయగా
ఈ విధంగా వస్తుంది-

సురనరవరపరిపాలా శరనిధిగర్వాపవిజిత శౌర్యవిధానా

మరపరహర భరితైలా హర విధిశర్వాణివినుత యార్యనిధానా


ఇపుడు ప్రతి పాదములో 2,4,6,8,10,12,14 అక్షరాలను
అంటే సరిసంఖ్యలోని అక్షరాలను గమనిస్తే
రెండింటిలోనూ ఒకే వర్ణం ఉన్నట్లు గమనించగలం.

సురిపాలా    శనిధిర్వావిజి శౌర్యవిధానా

 భరితైలా హ విధిర్వాణివిను యార్యనిధానా



దీన్ని ఈ క్రిందివిధంగా వ్రాయడం వలన 
గోమూత్రికా బంధమవుతుంది -



Monday, January 18, 2021

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 7

 కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 7



సాహితీమిత్రులారా!

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని ఏడవ శ్లోకం-

న్యంకాకరె వపుషి కంకాళ రక్త పుషి కంకాది పక్షి విషయే

త్వం కామనా మయసి కిం కారణం హృదయ పంకారి మేహి గిరిజామ్ |

శంకాశిలా నిశిత టంకాయమాన పద సంకాశమాన సుమనో

ఝంకారి భృంగతతి మంకానుపేత శశి సంకాశ వక్త్ర కమ

లామ్ || 7 ||


ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి -



Saturday, January 16, 2021

పుష్పమాలికాబంధం

 పుష్పమాలికాబంధం




సాహితీమిత్రులారా!


కొడవలూరు రామచంద్రరాజు కృత

మహాసేనోదయం నుండి 

పుష్పమాలికాబంధం

ఆస్వాదించండి-

జనకనరేనజాస్య జలజన్మజగద్దృశ కాశభేశచం
దనవనఫేనకీర్తి నగనన్దనసేవ్యపదాపదాపహా
వినయనదీనతుల్య విలువిద్యవిభాసిత పాతకాంతకా
బ్జనయన దానశౌండ పరిపన్దిపలాశన కానవానలా


ఈ మాలలో 12 పుష్పాలున్నాయు.
ఒక్కొక పుష్పంలో 7 అక్షరాలున్నాయి
మొదటి పుష్పంలో ఈ లాగున్నాలిచూడండి-
                         
               రేనక
                  జా

దీనిలో 5 అక్షరాలే కనిపిస్తాయి
కాని చదవడంలో 7 అక్షరాలోస్తాయి
జనకనరేనజా - ఇందులో 7 అక్షరాలున్నాయి కదా
ఇలాగే ఏడు రెండ్ల 14 అక్షరాలు
తగ్గిపోతాయి ఈ బంధరచనవల్ల
పద్యం చూస్తూ బంధచిత్రాన్ని చదవండి
అంతా తెలిసిపోతుంది.







Thursday, January 14, 2021

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 6

 కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం - 6



సాహితీమిత్రులారా!


కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని ఆరవ శ్లోకం-

దాసాయమాన సుమహాసా కదంబవన వాసా కుసుంభ సుమ నో

వాసా విపంచి కృత రాసా విధూత మధు మాసారవింద మధు రా |

కాసార సూన తతి భాసాభిరామ తను రాసార శీత కరుణా

నాసా మణి ప్రవర భాసా శివా తిమిర మాసాయె దుపరతిమ్ || 6 ||


ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి -




Tuesday, January 12, 2021

ఖడ్గబంధం

 ఖడ్గబంధం




సాహితీమిత్రులారా!

శ్రీకొడవలూరు రామచంద్రరాజు కృత

మహాసేనోదయములోని ప్రథమాశ్వాసములోని

ఈ పద్యం ఖడ్గబంధంలో కూర్చబడినది-
చూడండి-

పురహరసురనుతపాదా
కరిదై తేయాసుహర్త కంధినిషంగా
గిరిజాహృదయరంజన
సరసీరుహనాభమిత్ర సమ్మనిసంగా


చిత్రము చదవడం సులభతరం చేయడం కోసం
కవిగారు చిత్రములో పాదము సంఖ్యలు చూపడం
జరిగింది సులువుగా చదువవచ్చు.
పద్యాన్ని చూస్తూ బంధచిత్రం చూచి చదవండి
కవి ఎలా బంధాన్ని రచించారో అవగతమౌతుంది.






స్వామివివేకానందుని జన్మదినశుభాకాంక్షలు

 స్వామివివేకానందుని జన్మదినశుభాకాంక్షలు






సాహితీమిత్రులకు

శ్రేయోభిలాషులకు

స్వామివివేకానందుని జన్మదినశుభాకాంక్షలు


Sunday, January 10, 2021

గిరిబంధం /శైలబంధం

 గిరిబంధం /శైలబంధం





సాహితీమిత్రులారా!

శ్రీకొడవలూరు రామచంద్రరాజు కృత
మహాసేనోదయము నందు గల
గిరిబంధము పద్యం చూడండి-

గిరిబంధములో మొదట 1 అక్షరము,
తరువాత 3 అక్షరములు, 5 అక్షరములు,
7 అక్షరములు, 9 అక్షరములు, 11 అక్షరములు,
11 అక్షరములు ఉండునట్లు కూర్చబడిన చిత్రములో
చూపిన విధంగా వ్రాసిన గిరిబంధము ఏర్పడును.
ఈ విధంగా వ్రాయడం వలన పైనుండి మధ్యలో
కవి పేరుగాని, ఇష్టదేవత పేరుగాని కవి కూర్చును
ఈ పద్యంలో కొడవలూరి రామచంద్రరాజు గారు
తన ఇష్టదైవమైన శ్రీరామలింగేశ్వరుని
నమస్కరించిన విధంగా కూర్చారు.

శ్రీహీరాన్గద కమలద
వాహ నిలింపార్చితాంఘ్రి వనజాగసుత 
స్నేహ మునినిచయవంద్యా
దేహజగర్వాద్రికులిశ దేవసుచరితా



శ్రీ
హీరాన్గ
ద కలద
     వాహ నిలింపార్చితాం
ఘ్రి వనజాసుతస్నేహ 
మునినిచయవంద్యాదేహజగ
                          ర్వాద్రికులిశ దేవసుచరితా


Friday, January 8, 2021

కాళిదాసకృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం -5

  కాళిదాసకృత అశ్వధాటీ  స్తోత్రం -5



సాహితీమిత్రులారా!

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని ఐదవ శ్లోకం-

కంబావతీవ సవిడంబా గలేన నవ తుంబాభ వీణ సవిధా

బింబాధరా వినత శంబాయుధాది నికురుంబా కదంబ విపినే 

అంబా కురంగ మదజంబాళ రోచి రిహ లంబాలకా దిశతు మే

శం బాహులేయ శశి బింబాభి రామ ముఖ సంబాధిత స్తన భరా || 5 || 

ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి -



Wednesday, January 6, 2021

కాళిదాసకృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం -4

 కాళిదాసకృత అశ్వధాటీ  స్తోత్రం -4


సాహితీమిత్రులారా!

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని నాలుగవ శ్లోకం-

బాలామృతాంశు నిభ ఫాలామనా గరుణ చెలా నితంబ ఫలకె

కోలాహల క్షపిత కాలామరాకుశల కీలాల శొషణ రవిః |

స్థూలాకుచే జలద నీలాకచె కలిత వీలా కదంబ విపినే

శూలాయుధ ప్రణతి శీలా దధాతు హృది శైలాధి రాజ తనయా || 4 || శా. ||


ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి -



Monday, January 4, 2021

పెదిమలతో పలికే పద్యం

 పెదిమలతో పలికే పద్యం





సాహితీమిత్రులారా!



 - వర్గాక్షరాలు అంటే ప,ఫ,బ,భ,మ - మరియు
అంతస్థానాలలో- , అచ్చుల్లో - ఉ,ఊ - మరియు
కంఠోష్ట్యాలు - ఒ,ఓ,ఔ - లు వీటిని ఓష్ఠ్యాలు అంటాము.
వీటితో కూర్చబడే పద్యాన్ని లేదే శ్లోకాన్ని (స + ఓష్ఠ్యం) సోష్ఠ్యం అంటాము.
ఇవి కేవలం పెదిమలతో మాత్రమే పలుకబడతాయి.
కాణాదం పెద్దన సోమయాజి గారి ఆధ్యాత్మరామాయణ
అరణ్యకాండలోని 431వ పద్యం ఇది చూడండి.

భూమాప్రేమ సుభావ గోపయువ సుభ్రూ విభ్రమా విద్భవ
వ్యామోహారు విభావ భావ భవ భావ ప్రాప్త భానూద్భవా
భూమీ పార్శ్వ భవద్రుమ ప్రభ శుభాంభో భృద్విభావైభవా
సోమక్ష్మాప వరోపభావ్య విభవ స్తోమా బహుప్రాభవా!

ఈ పద్యంలో పైన మనం చెప్పుకున్న వాటినుండే
కూర్చబడినదిగా గమనించగలము.
దీనిలో  - అనే హల్లులు ఓష్ఠ్యాలు కాదు
కాని వాటికి చేరిన అచ్చులు ఓష్ఠ్యాలుగా గమనించాలి.

Sunday, January 3, 2021

కాళిదాసకృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం -3

 కాళిదాసకృత అశ్వధాటీ  స్తోత్రం -3




సాహితీమిత్రులారా!

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని మూడవ శ్లోకం

యాళీభి రాత్మతనుతాలీనకృత్ప్రియక పాళీషు ఖెలతి భవా

వ్యాళీ నకుల్యసిత చూళీ భరా చరణ ధూళీ లసన్మణిగణా |

యాళీ భృతి శ్రవసి తాళీ దళం వహతి యాళీక శొభి తిలకా

సాళీ కరొతు మమ కాళీ మనః స్వపద నాళీక సేవన విధౌ || 3 || శా. ||


ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి -



Friday, January 1, 2021

కాళిదాసకృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం -2

 కాళిదాసకృత అశ్వధాటీ  స్తోత్రం -2



సాహితీమిత్రులారా!

కాళిదాస కృత అశ్వధాటీ స్తోత్రం

లోని రెండవ శ్లోకం-

ద్వైపాయన ప్రభృతి శాపాయుధ త్రిదివ సొపాన ధూళి చరణా
పాపాపహ స్వమను జాపానులీన జన తాపాపనొద నిపుణా |
నీపాలయా సురభి ధూపాలకా రితకూపాదుదన్చయతు

మామ్
రూపాధికా శిఖరి భూపాల వంశమణి దీపాయితా భగవతీ || 2 || శా. ||


ఇక్కడ  అధ్యయన భారతి - శివపరివారం వారి వీడియోలో

దీని అర్థము తదితర అంశాలను ఆస్వాదించండి -

ఆంగ్ల సంవత్సరాది శుభాకాంక్షలు

 ఆంగ్ల సంవత్సరాది శుభాకాంక్షలు




ఏ విధమైన రోగాలు ఆర్థిక ఇబ్బందులు లేని సంవత్సరంగా 2021

ఉండాలని కోరుతూ ఆనంద వత్సరం కావాలని ఆకాంక్షిస్తూ

సాహితీమిత్రులకు 

శ్రేయోభిలాషులకు

ఆంగ్ల సంవత్సరాది శుభాకాంక్షలు

2021