Wednesday, July 31, 2019

తిక్కన సోమయాజి భారత యుద్ధ కథ – ఐదవ భాగం


తిక్కన సోమయాజి భారత యుద్ధ కథ – ఐదవ భాగం




సాహితీమిత్రులారా!

పదిహేడవ రోజు
మన బలగాలు యుద్ధానికి బయల్దేరినయ్. తమ్ముళ్లు, కర్ణుడు పక్కన నడవగా నీ కొడుకు ఆర్భాటంగా కదిలాడు. అప్పుడు కర్ణుడు తన రథాన్ని దుర్యోధనుడి రథం దగ్గరికి నడిపించి అతనితో “ఈరోజు యుద్ధంలో నేను అర్జునుణ్ణి చంపబోతున్నా. అతన్నెలా చంపాలో రాత్రంతా బాగా ఆలోచించి ఒక పథకం తయారుచేశా. మా ఇద్దర్ని పోల్చి చూస్తే దివ్యశరజాలాల్లో నాకతను ఉజ్జీ. దృఢత్వంలో, లాఘవంలో నాకన్నా తక్కువ. దూరంగా వున్న వాటిని ఛేదించటంలో కూడ వెనకే. సౌష్టవరేఖలో సమానుడు. ధైర్యం, శౌర్యం, భుజబలంలో చాలా తక్కువ. ఐతే అతని దగ్గర గాండీవం వుంది. నా దగ్గర విజయం అనే ఒక గొప్ప విల్లుంది. విశ్వకర్మ ఇంద్రుడి కోసం దాన్ని తయారుచేశాడు. అతను దాంతో అనేకమంది రాక్షసుల్ని జయించాడు. దాన్నతను పరశురాముడికిస్తే దాంతో అతను ఇరవయ్యొక్క సార్లు తిరిగి రాజుల్ని చంపాడు. నామీది ప్రేమతో అతనా ధనుస్సుని నాకిచ్చాడు. అది గాండీవంతో సమానం. అతనికి అక్షయతూణీరాలు, అగ్ని ఇచ్చిన అవధ్యాలైన గుర్రాలున్నయ్, ఐనా పర్లేదు, అదో పెద్ద విషయం కాదు. నాతో పాటు బళ్లకొద్ది ఆయుధాలు తెస్తా, గట్టి గట్టి రథాల్ని, దిట్టమైన గుర్రాల్ని దగ్గర్లో వుంచుతా. ఇకపోతే అతనికి సారథి కృష్ణుడు. కృష్ణుడి మూలానే అర్జునుడు అంతగా పరాక్రమించ గలుగుతున్నాడు. మనవైపు సారథ్యంలో శల్యుడు కృష్ణుడితో సమవుజ్జీ అంటారు, పైగా శల్యుడికి కృష్ణుడికన్నా అశ్వజ్ఞానం ఎక్కువ. కనక ఎలాగైనా నువ్వు శల్యుణ్ణి నాకు సారథిగా చేశావంటే చాలు, ఇంక నా యుద్ధకౌశలం ఏమిటో చూపిస్తా” అని తన ఆలోచనని సమగ్రంగా వివరించాడు.

అది విని ఆనందించాడు దుర్యోధనుడు. శల్యుణ్ణి తప్పకుండా సారథిని చేస్తానని మాట ఇచ్చాడు. ఇద్దరూ కలిసి శల్యుడి దగ్గరికి వెళ్లారు. దుర్యోధనుడతనికి భక్తితో నమస్కరించాడు. అతన్ని బాగా పొగిడాడు. “ఇవాళ మనం అర్జునుణ్ణి చంపబోతున్నాం. నువ్వందుకు కర్ణుడికి సాయం చెయ్యాలి. భీష్మ ద్రోణులు పోయాక సన్నగిల్లిన బలగాల్తోనే నేను యుద్ధం కొనసాగిస్తున్నానంటే అది నిన్నూ, కర్ణుణ్ణీ చూసుకునే. కాబట్టి నువ్వితనికి సారథ్యం వహించి నన్ను కరుణించు” అని వేడుకున్నాడు.

ఆ మాటలకి పట్టరాని కోపంతో ఊగిపోయాడు శల్యుడు. కళ్లు కెంపెక్కినయ్. కనుబొమలు ఉగ్రంగా కదిలినయ్. మొహాన చెమటలు పట్టినయ్. “నాకింత నీచపు పని చెప్పటం నీకు న్యాయం కాదు. మూర్థాభిషిక్తుడైన రాజు ఒక సూతసుతుడికి సూతుడిగా వుండటమా? ఐనా ఇతను నాకన్నా బలవంతుడా? తల్చుకుంటే నేనొక్కణ్ణే పాండవులందర్నీ చంపి నీకు రాజ్యం ఇవ్వగలను. ఈ కర్ణుడు నాలో పద్నాలుగో వంతు వుండడు, ఇతనికి నేను సారథినా? నీకు నా సంగతి సరిగా తెలీక ఇలా అన్నట్టున్నావ్, తెలిసే కావాలని అవమానిస్తుంటే చెప్పు, నేను హాయిగా మా వూరికి తిరిగిపోతా” అని బయల్దేరాడతను.

దుర్యోధనుడు సాంత్వనవచనాల్తో అతనికి సర్దిచెప్పటానికి ప్రయత్నించాడు. “రథికగుణాల్లో కర్ణుడు అర్జునుడి కన్నా మిన్న, అశ్వహృదయంలో నువ్వు కృష్ణుడి కన్నా గొప్ప. మనం అర్జునుడికి పోటీగా కర్ణుణ్ణి అనుకున్నాం. కృష్ణుడి కన్న గొప్పవాడివి నువ్వు తప్ప సారథ్యానికి సరైన వాళ్లు ఇంకెవరున్నారు?” అంటే శల్యుడు “ఇంతమందిలో నన్ను కృష్ణుడి కన్నా గొప్పవాణ్ణని చెప్పి నాకు ఆనందం కలిగించావ్. కనక ఇతనికి సారథిగా ఉండటానికి ఒప్పుకుంటున్నా. ఐతే ఒక్క మాట, సారథ్యం చేస్తూ నాకు తోచిన మాటలు విచ్చలవిడిగా మాట్లాడతా, దాన్ని మాత్రం ఎవరూ తప్పు పట్టకూడదు” అని తన షరతు చెప్పాడు. కర్ణుడి వంక చూశాడు దుర్యోధనుడు. “అలాగే కానిద్దాం” అని చెప్పి, శల్యుడితో “ఒప్పుకుంటున్నా” అన్నాడు.

దుర్యోధనుడికి ఇంకా అతను మనసు మార్చుకుంటాడేమోనని అనుమానం వుండి మార్కండేయ మహాముని తన తండ్రికి చెప్తుంటే తను విన్న త్రిపురాసుర సంహారకథని శల్యుడికి వినిపించాడు. రథిక, సారథులు చాతుర్యంలో సమానులు కావటం మహాసంగ్రామాల్లో ఎలా అవసరమో వివరించాడు. మహాదేవుడి మేరురథానికి బ్రహ్మ సారథ్యం ఎలా అవసరమైందో అలా కర్ణుడికి శల్యసారథ్యం అవసరమని ఉద్ఘాటించాడు. అది విన్న తర్వాత శల్యుడు తృప్తిచెందాడు.

అంతతో ఊరుకోక దుర్యోధనుడు శల్యుడి మరో సందేహాన్ని కూడ తీర్చటానికి పూనుకున్నాడు. “భార్గవరాముడు దివ్యాస్త్రాల కోసం ఎంతోకాలం పరమేశ్వర తపస్సు చేశాడు. అతనికి శివుడు ప్రత్యక్షమై అశుచులైన వాళ్లకి ఈ దివ్యాస్త్రాలు వశం కావు, కనక నువ్వు పరమశుచివైనప్పుడే వీటిని పొందగలవు అంటే దానికా పరశురాముడు తనకెప్పుడు అంతటి శుచిత్వం వస్తుందో అప్పుడు వచ్చి అస్త్రాల్ని దయచెయ్యమని శివుణ్ణి ప్రార్థించాడు. ఆ భార్గవరాముడు తిరిగివెళ్లి నియమనిష్టాపరుడై శివానుష్టానంలో లీనమై వుండగా కొన్నాళ్లకి దేవతలు రాక్షసుల ఉపద్రవాలు పోగొట్టమని అడగటానికి శివుడి దగ్గరకు వచ్చారు. ఆయన భార్గవుణ్ణి పిలిచి దివ్యాస్త్రాలిచ్చి వాటితో రాక్షసుల్ని జయించమని పంపాడు. అతనలాగే చేసి వచ్చాక ఆనందించి పరమశివుడు ఆ అస్త్రాల్ని అతనికి ధారపోశాడు. ఆ భార్గవరాముడు తర్వాత తన ప్రియశిష్యుడైన కర్ణుడికి ఆ దివ్యాస్త్రాలిచ్చాడు. ఇతను హీనకులజాతుడైతే అంతటి మహానుభావుడు శివానుగ్రహంతో పొందిన దివ్యాస్త్రాల్ని అలా ఇచ్చేవాడా? పైగా కర్ణుడి ముఖవర్ఛస్సు, సహజ కవచకుండలాలు అతను ఉత్కృష్టయోని జాతుడని చెప్పటం లేదా? కనక అతని జననం గురించి నీకెలాటి అనుమానమూ వద్దు, అతను తప్పకుండా ఉన్నతవంశజుడే” అని నచ్చజెప్పాడు. “నువ్వు సారథివైతే రథికుడి కన్నా అధికుడైన సారథి వున్న రథం ఔతుంది మీది, నువ్విలా ఒప్పుకోవటం నాకు చాలా ఆనందం కలిగించింది” అని అతన్నింకా పొగిడి సంతోషింపజేశాడు.

శల్యుడతన్ని కౌగిలించి సారథ్యానికి సిద్ధమయాడు. కర్ణుడు తన సారథిని పంపి దృఢమైన రథాన్ని తెప్పించాడు. దానికి పురోహితుడు పూజలు చేశాడు. కర్ణుడు రథానికి ప్రదక్షిణ నమస్కారాలు చేసి శల్యుణ్ణి రథం ఎక్కమని కోరితే అతను చెంగున ఎగిరి నొగలెక్కి కూర్చున్నాడు. అతని వెనకనే కర్ణుడూ రథారోహణం చేశాడు.

కళ్లపండగ్గా కనిపించారు కర్ణ శల్యులు దుర్యోధనుడికి. “భీష్ముడు అర్జునుణ్ణి, ద్రోణుడు భీముణ్ణి చంపుతారని ఎన్నో ఆశలు పెట్టుకున్నా, అలా జరగలేదు. నువ్వైనా ఆపని చేసి నాకు ఆనందం కలిగించు, వాళ్లూ వీళ్లూ అని లేకుండా శత్రువులందర్నీ మట్టుబెట్టు” అని కర్ణుణ్ణి ఉత్సాహపరిచాడు. శంఖ భేరీ నాదాల మధ్య శల్యుడు రథాన్ని ముందుకు కదిలించాడు. ఆవేశంగా కర్ణుడు “నా బాణాల ధాటికి బెంబేలెత్తిపోయి పాండవులు దిక్కుతోచక పరిగెత్తటం ఇప్పుడు చూద్దువుగాని” అన్నాడతనితో. శల్యుడికది నచ్చలేదు “ఎందుకీ గాలిమాటలు? అఖిలశస్త్రాస్త్ర కోవిదులు, భుజబలసంపన్నులు, ఇంద్రుణ్ణైనా గెలిచేవాళ్లు పాండవులు. వాళ్లనిప్పుడింత చులకనగా మాట్టాడుతున్నావ్ గాని గాండీవజ్యా నినదంతో నీచెవులు బద్దలౌతుంటే, భీముడి గదనుంచి రాలే నిప్పుల్తో కళ్లు మిరుమిట్లు గొలుపుతుంటే అప్పుడు భయంతో నీనోరు మూతబడుతుందిలే. భీమార్జునులు విజృంభించి మన సేనా నివహాన్ని చించిచెండాడుతుంటే అప్పుడు నీనోట్లోంచి ఎలాటి మాటలొస్తాయో చూస్తాగా” అని దెప్పిపొడిచాడు. ఆమాటలు వినపడనట్టు నటించాడు కర్ణుడు.

కర్ణుణ్ణి చూసి మన సైన్యాలు కేరింతలు కొట్టినయ్. అతను పాండవుల్ని చంపి జయం చేకూర్చబోతున్నాడని అంతా ఆశపడ్డారు. అదంతా చూసి కర్ణుడికీ పరమోత్సాహం కలిగింది. “ఇప్పుడు యుద్ధానికి ఇంద్రుడే వచ్చినా గడ్డిపోచ కింద పోరాడతా, నాకు వీళ్లెంత? భీష్మ ద్రోణుల్ని చంపామని విర్రవీగుతూ వచ్చే అర్జునుడు, మిగిలిన పాండవుల్ని ఒళ్లంతా తూట్లు పొడిచి యుద్ధం ఎలా చెయ్యాలో నేర్పిస్తా. భార్గవరాముడిచ్చిన ఈ రథం, దివ్యాస్త్రాల మహిమ ఏమిటో అర్జునుణ్ణి చంపి అందరికీ చూపిస్తా. కురురాజు ఋణం తీర్చుకుంటా” అన్నాడు గర్వంగా.

శల్యుడు ఊరుకోలేదు. “ఎవరన్నా వింటే ఈ కర్ణుడేమిటి ఇంత అవివేకి అంటారు, మెల్లగా మాట్టాడు. యుద్ధాల్లో నీ పనితనం, అర్జునుడి గొప్పతనం ఇదివరకు ఎవరూ చూడలేదా? అతను అద్భుత విక్రముడని, నువ్వు పౌరుషహీనుడివని జనానికి తెలీదా? రాత్రి వేళ వచ్చి తలపడి పోరి మగతనం పోగొట్టుకున్న అంగారపర్ణుడి కంటె, ఘోషయాత్రలో దుర్యోధనుణ్ణి చెరబట్టి పరువు పోగొట్టుకున్న చిత్రసేనుడి కంటె, ఖాండవవనాన్ని రక్షించుకోలేక సిగ్గుతో తిరిగిపోయిన ఇంద్రుడి కంటె, మాయాకిరాతుడై పంది కోసం పోరి భంగపడ్డ పరమశివుడి కంటె గొప్పవాడైన వీరుడెవడన్నా అర్జునుణ్ణి మించిన పోటుగాణ్ణంటే అర్థం వుంది గాని మన్లాటి వాళ్లు అలాటి మాటలనటం నోటిదురదే ఔతుంది. దుర్యోధనుడు, భీష్ముడు, ద్రోణుడు, నువ్వు, అశ్వత్థామ, కృపుడు అంతా కలిసి ఉత్తరగోగ్రహణం నాడు పడ్డపాట్లు మర్చిపోయావా? అర్జునుడి బాణాలు ఇంతలోనే తుప్పుపట్టాయా? అప్పుడైతే సిగ్గులేకుండా పారిపోయావ్. కనీసం ఇప్పుడు గట్టిగా నిలబడి పోరతానని ఒట్టేసుకో. అతని చేతిలో చచ్చినా కనీసం వెనకడుగెయ్యకుండా అర్జునుడితో యుద్ధం చేశావన్న పేరన్నా మిగుల్తుంది” అని బాగా తగిలించాడతనికి.

కర్ణుడు కోపాన్ని దిగమింగుకుని “మేం ఇద్దరం హోరాహోరీగా పోరాడేప్పుడు చూసి చెబ్దువు గాని మాలో ఎవరు శక్తివంతులో” అంటే అలాగే చేస్తానని ఊరుకున్నాడు శల్యుడు. రథాన్ని కదిలించమని కర్ణుడంటే మనసేనల మధ్యలోకి తీసుకొచ్చాడు శల్యుడు. కర్ణుడు మన సేనలందర్నీ కేకేసి పిలిచి “మీలో ఎవరు నాకు ముందుగా ఇదుగో అర్జునుడని చూపిస్తారో వాళ్లు కోరుకున్న కోరికలు తీరుస్తా. అంతేకాకుండా కృష్ణార్జునులిద్దర్నీ చంపాక వాళ్ల ఆభరణాలు కూడ వాళ్లకే ఇస్తా. అందరూ జాగ్రత్తగా అర్జునుడి కోసం చూస్తూండండి” అని ప్రకటించి శంఖం పూరిస్తే దుర్యోధనుడు పరమానందభరితుడయాడు. మన బలంలో నిస్సానాది తూర్యధ్వనులు మిన్నుముట్టినయ్.

శల్యుడు పరిహాసపు నవ్వుతో కర్ణుణ్ణి చూస్తూ “అర్జునుణ్ణి చూపించమని వాళ్లనీ వీళ్లనీ అడగటం, చూపించినందుకు ధనాలు ఇవ్వటం ఎందుకు – ఇప్పుడే అతనే నీదగ్గరికి వస్తాడులే. అంత డబ్బెక్కువైతే ఏవన్నా సత్యార్యాలకి వాడొచ్చుగా? పైగా కృష్ణార్జునుల్ని చంపుతానని బీరాలు కూడానా? ఎక్కడన్నా నక్క వెళ్లి సింహాల్ని చంపటం చూశామా? ఏమైనా దుర్యోధనుడికిచ్చిన మాట ప్రకారం అతని మంచి కోరి నీకు సలహా చెప్తున్నా, కోపం తెచ్చుకోకు. బుద్ధిగా చుట్టూ బోలెడంత సైన్యాన్నుంచుకుని గాని అర్జునుడి మీదికి వెళ్లకు” అని ఉచితసలహా పడేశాడు.

దానికి కర్ణుడు “ఇలాటి మాటల్తో నా ఆత్మ స్థైర్యాన్ని దెబ్బతీద్దామని చూస్తున్నావ్, అది ఇంద్రుడంతటి వాడి వల్లే కాదు, నీలాటి వాళ్ల మాట చెప్పాలా?” అని అధిక్షేపించాడు. దానికి శల్యుడు “నేను చెప్పే బుద్ధులు నీకేం ఎక్కుతయ్ లే! అర్జునుడి చేతిలో చావుదెబ్బలు తింటున్నప్పుడు బుద్ధిమంతుడివౌదువు గాని. అర్జునుడితో సమానమనుకునే నువ్వు సింహం మీదికి దూకే జింకవి, మదపుటేనుగుతో తలపడే కుందేలువి, పులితో పెట్టుకునే కుక్కవి, గరుత్మంతుడి అంతుచూద్దామనుకునే పామువి” అని అగ్ని మీద ఆజ్యం పోశాడు.

కోపంతో కర్ణుడి కళ్లెర్రబడినయ్. “గుణహీనుడివి నీకు గుణవంతుల గుణాలెలా తెలుస్తయ్? అర్జునుడి సంగతి నాకు తెలుసు గాని నీకేం తెలుసు? నేనెంతో కాలం నుంచి దాచి పూజిస్తున్న దివ్యాస్త్రం ఒక ఇనపబాణం నా దగ్గరుంది. అది శత్రువుని జయించి తీరుతుంది. దాంతో ఒకడు, పరశురాముడిచ్చిన భార్గవాస్త్రంతో మరొకడు – ఇలా కృష్ణార్జునులిద్దరూ నా అస్త్రాలకి బలికాబోతున్నారు. యుద్ధం గురించి నీకేం తెలుసు? అదీగాక పాపపుదేశం మద్రదేశం నీది. చిన్నపిల్లల్నడిగినా చెప్తారు నువ్వు నీచుడివి, కుటిలుడివి, స్నేహితులకి అపకారం చేసేవాడివని. వావివరసలు లేకుండా ఆడా మగా ఎవరుబడితే వాళ్లతో తిరుగుతారు, పాలకన్నా ముందే కల్లు తాగే జాతి నీది. ఎవరెవరికో పుట్టి ఎప్పుడూ కల్లులో మునిగితేలే మీకు మంచీ చెడూ ఎలా తెలుస్తయ్, మంచిమాటలెలా వస్తయ్? నేను గదతో నీ తల పగలకొట్టకముందే ఇక్కణ్ణుంచి బయల్దేరు” అని గద్దించాడు.

శల్యుడు తాపీగా, “నీ మంచి కోరి చెప్పే మాటలు నీకు చెవి నాటటం లేదు. ఐనా చెప్పటం నా బాధ్యత, చెప్తా. ఇప్పుడో చిన్న కథ విను. విన్నాక నా సలహా పాటించావా మంచిది, లేదా అంతకన్నా మంచిది. ఒక ద్వీపాన ధర్మవర్తి అనే రాజు పట్టణంలో ఒక వైశ్యుడున్నాడు. చాలా ధనవంతుడు, దానశీలి. అతనికి అనేకమంది కొడుకులు. ఓ కాకి ఆ పిల్లలు పడేసే ఎంగిళ్లు మెక్కి బాగా బలిసింది. వాళ్లూ దాంతో ఆడుకుంటూ దాన్ని పొగిడితే అది నిజమేననుకుని కనపడ్డ పక్షులన్నిటి కంటే తనే గొప్పదాన్నని గర్వంతో తిరుగుతుంది. ఒకనాడు ఓ హంసల గుంపు అక్కడికొస్తే పిల్లలు కాకితో “నిన్ను మించిన పక్షి ఈ ప్రపంచంలో లేదు, ఈ హంసల్తో పోటీపడి వాటినోడించు” అంటే ఆ బుద్ధిలేని పిల్లల మాటలు ఆ మూర్ఖపు కాకి నిజమేననుకుని వెళ్లి పందానికి రమ్మని ఆ హంసల్ని పిలిచింది. అవి విరగబడి నవ్వి “మానస సరోవరంలో విహరిస్తూ ఎక్కడికి కావాలంటే అక్కడికి ఎంతదూరమైనా సునాయాసంగా ఎగిరి వెళ్లే మాతో కాకివి నీకు పోటీ ఏమిటి?” అన్నయ్. కాకి మాత్రం ఏమాత్రం తగ్గకుండా “నేను రకరకాలుగా ఎగురుతా, మీరు నాకో లెక్కా?” అని చులకన చేసింది. “సరే ఐతే ఆ సముద్రం మీదుగా నేరుగా ఎగురుదాం పద” అని ఒక హంస దాంతో పందానికి బయల్దేరింది. మిగిలిన కాకులు వద్దని వారిస్తున్నా ఆ బలిసిన కాకి హంసతో పోటీగా సముద్రం మీద ఎగిరింది.

హంస మెల్లగా నేరుగా వెళ్తుంటే కాకి రకరకాల చేష్టలు వెయ్యటం మొదలెట్టింది. హంస చుట్టూ చక్కర్లు కొట్టటం, దాన్ని కవ్వించటం చేస్తుంటే మిగిలిన కాకులు ఇదీ బాగానే వుందే అని కేరింతలు కొడుతూ హంస ఓడిపోయిందని అరవటం మొదలెట్టినయ్. దాంతో హంస ఉత్సాహం పుంజుకుని ఎగురుతుంటే కాకి దాన్ని అందుకోలేక రొప్పటం మొదలెట్టింది. ఇంకాసేపటికి కాకి నీళ్లలోకి పడిపోయే స్థితికి వచ్చి పళ్లబిగువున మునక్కుండా చావుబతుకుల్లో వుండి బుద్ధితెచ్చుకుని హంసని వేడుకుంటే ఆ హంస కనికరంతో దాన్ని లేపి తన బుజమ్మీద వేసుకుని ఒడ్డుకి తెచ్చి దించింది. “ఇంకెప్పుడూ కొవ్వెక్కి ఇలాటి బుద్ధిలేని పందాలకు పోవద్ద”ని హంసలు దానికి బుద్ధిచెప్పి ఎగిరిపోయినయ్.

ఆ కోమటి కొడుకుల ఎంగిళ్లు తిని బలిసి తన బలం ఏమితో మర్చిపోయిన కాకిలాటి వాడివి నువ్వు. అవతలి వాళ్ల బలం తెలీక ముందుకి దూకుతున్నావ్. ఇది పొరపాటు. వాళ్లతో తలపడగలవాళ్లని వాళ్లమీదికి పంపు, నీకు తగ్గవాళ్లని నువ్వు చూసుకుని వాళ్లతో యుద్ధం చెయ్యి, పేరు తెచ్చుకో” అని వినిపించాడు.

“కృష్ణార్జునుల సంగతి నాకు పూర్తిగా తెలుసు. తెలుసుకునే వాళ్లతో యుద్ధానికి సిద్ధమయ్యా. ఐతే ఒక్క విషయం మీకందరికీ చెప్పాలి” అని చుట్టూ వున్న వాళ్లకి వినపడేట్టు ఇలా చెప్పాడు – “నాకున్న లోపాలల్లా రెండు; ఒకటి పరశురాముడి శాపం, రెండోది బ్రాహ్మణ శాపం. అవి లేకుంటేనా, ఎవరూ నాముందు ఆగరు. నేను అస్త్ర విద్య కోసం మహేంద్రగిరిలో వున్న పరశురాముడి దగ్గరికి వెళ్లినప్పుడు నా కులమేమిటని అడిగితే బ్రహ్మాస్త్రం సంపాయించాలని బ్రాహ్మణుణ్ణని అబద్ధం చెప్పా. ఆయన నాకు బ్రహ్మాస్త్రంతో సహా అనేక దివ్యాస్త్రాలిచ్చాడు. ఒకరోజు ఆయన నా తొడ మీద తలపెట్టి పడుకుని నిద్రపోతున్నప్పుడు ఒక విచిత్రమైన పురుగు నా తొడని తొలవటం మొదలెట్టింది. కదిల్తే గురువుగారికి నిద్రాభంగం ఔతుందని నేను రక్తం పారుతున్నా బిగబట్టి కూర్చున్నా. ఆయన నిద్రలేచి ఆ రక్తం చూసి నా ధైర్యానికి ఆశ్చర్యపడి నువ్వు బ్రాహ్మణుడివి కాదు, ఎవరివని గద్దిస్తే తప్పక నిజం చెప్పా. ఆయన మండిపడి కపటంతో నువ్వు తీసుకున్న బ్రహ్మాస్త్రం అవసరానికి నీకు గుర్తు రాదు, చావు సమయంలోనే అది గుర్తుకొస్తుంది; నీకాపద వచ్చినప్పుడు భార్గవాస్త్రం కూడ నీకు తోచదు పో అని శపించాడు.

అలాగే ఒకసారి నేను అస్త్రవిద్యని అభ్యాసం చేస్తుండగా అనుకోకుండా ఒక బాణం ఒక గోవుని చంపింది. అప్పుడు దాని యజమాని అది హోమధేనువు పెయ్య అని మహాక్రోధంతో చావుబతుకుల సంగ్రామ వేళ నా రథచక్రం కుంగుతుందని, ఎవరిని చంపటానికి నేను ప్రయత్నిస్తున్నానో వాళ్ల చేతిలో చస్తానని శపించాడు. ఎన్ని విధాలుగా బతిమాలినా, ఆశలు చూపించినా వినకుండా వెళ్లిపోయాడు.

ఏమైనా, ఇప్పుడు బ్రహ్మాస్త్రం, భార్గవాస్త్రం రెండూ గుర్తుకొస్తున్నయ్, కాబట్టి కృష్ణార్జునుల్ని చంపటానికి ఇదే సరైన సమయం. విలుకాడైనవాడి జీవితానికి సాఫల్యత మేటివిలుకాడని పేరు తెచ్చుకున్న గాండీవితో తలపడటంలోనే వుంది. ఆ అర్జునుణ్ణి ఢీకొని ముప్పుతిప్పలు పెట్టే భాగ్యం నాకు దొరకబోతుంది, ఇంకా ఆలస్యం ఎందుకు అతని మీదికి పద” అని ఆదేశించాడు కర్ణుడు.

అది విని శల్యుడు లోలోపలే ఆనందించాడు. తన మాటల ప్రభావం కర్ణుడి మీద బాగానే పనిచేసిందని, దానివల్లనే అర్జునుడి చేతిలో చావు తప్పదని నిశ్చయించుకుని అందుకు కారణం మాత్రం తను అర్జునుడికి తక్కువ కావటం కాదు, శాపాల వల్ల అని అందర్నీ నమ్మించటానికే ఆ విషయాలు అంత పెద్దగా అందరికీ వినిపించాడని అర్థం చేసుకున్నాడు. ఐతే కర్ణుడతని మనోభావాన్ని తనూ అర్థం చేసుకున్నట్టు “నువ్వేదో నన్ను భయపెట్టి అర్జునుణ్ణి గెలిపిద్దామని చూస్తున్నట్టున్నావ్, నాముందు ఆ పప్పులుడకవ్. దుర్యోధనుడు నీకిచ్చిన మాట వల్ల నువ్వేమన్నా భరిస్తున్నా గాని లేకుంటే నీ కారుకూతలకి ఈపాటికే నీ తల నరికేవాడిని. నికృష్టపు కథలు చెప్పి నా మనసు విరిచే ప్రయత్నం మానుకో. కృష్ణార్జునుల్ని నేనెలా జయిస్తానో చూడు” అంటే శల్యుడు “ఉన్నమాట చెప్తా విను, వెయ్యిమంది కర్ణులు వచ్చినా అర్జునుణ్ణి గెలవలేరు” అని వడ్డించాడు. కర్ణుడికి ఒళ్లు మండిపోయింది. “ధృతరాష్ట్రుడి దగ్గర గోష్టిలో ఒక వృద్ధబ్రాహ్మణుడు చెప్తుంటే విన్నా. బాహ్లిక దేశం వాళ్లు గోమాంసం నంచుకుంటూ మద్యపానం చేసి నగ్నంగా నోటికొచ్చినట్టు మాట్టాడుకుంటూ తిరుగుతారని. ఆ బాహ్లికులు నీకు స్నేహితులు. మీ మద్రదేశం వాళ్లు కూడ అవినీతిలో బాహ్లికుల కన్నా నాలుగాకులు ఎక్కువే చదివారని విన్నా. కాబట్టి నోరు మూసుకుని కూర్చో” అని గద్దించాడతన్ని.

శల్యుడు ఊరుకోలేదు. “నీ మొనగాడితనం గురించి ఇదివరకు భీష్ముడు చెప్పింది గుర్తు తెచ్చుకో. అన్ని విధాలుగా ఆలోచించి నిన్ను వట్టి అర్థరథుడివని లెక్కకట్టాడు కదా? పైగా అధములైన వాళ్లకి ఇతరుల తప్పులు కనపడతయ్ గాని సొంత తప్పులు కనపడవన్నట్టు మీ అంగదేశం వాళ్లు డబ్బుల కోసం స్నేహితుల్ని చుట్టాల్ని మోసాలు చేస్తారు, భార్యల్నైనా సరైన ధర వస్తే అమ్మేస్తారు. అట్లాటి వాళ్ల రాజువి నువ్వు. నువ్వు ఇతరుల లోపాల గురించి మాట్టాడితే ఎలా? ఐనా ఏ దేశంలోనైనా మంచి వాళ్లుంటారు, చెడ్డ వాళ్లూ వుంటారు అంతేగాని మంచిదేశం, చెడ్డదేశం అని వుండవ్. బుద్ధిలేని మాటలెందుకు?” అని బదులిచ్చాడు. ఇదిచూసిన దుర్యోధనుడు వచ్చి ఇద్దరినీ బతిమాలి మైత్రి చేశాడు.

ఒకపక్క త్రిగర్త సైన్యాలు అర్జునుణ్ణి చుట్టుముట్టినయ్. దుర్యోధనుడు మనపక్షంలో దొరలందర్నీ యుద్ధానికి ఉత్సాహపరిచాడు. అశ్వత్థామ కూడ నిరాయుధుడైన తన తండ్రిని నీచంగా చంపిన ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి చంపేవరకు కవచం తియ్యనని ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. మన వాళ్లందరూ ఉత్సాహంగా కేకలు వేసి శంఖాలు పూరించారు.

దుర్యోధనుడు గజసైన్యంతో భీముణ్ణి ఢీకొన్నాడు. కర్ణుడు ఉగ్రరూపంతో ధర్మజుడి మీదికి వెళ్లాడు.

ధృతరాష్ట్రుడికో సందేహం కలిగింది. “కర్ణుడు అర్జునుడితో తలపడతాడనుకున్నా. ఇలా ధర్మరాజుతో పోరటం ఎలా జరిగింది? అర్జునుడు అడ్డుపడి అతన్ని ఆపి తనే కర్ణుడితో ఎందుకు పోరాడలేదు?” అనడిగాడు. సంజయుడు ఇలా చెప్పుకొచ్చాడు.

అసలు యుద్ధం మొదలు కాకముందు కర్ణుడు పన్నిన వ్యూహాన్ని చూసి ధర్మరాజు అర్జునుడితో “చూశావా కర్ణుడి వ్యూహం ఎంత పటిష్టంగా వుందో? అదలా వచ్చి మనబలం మీద పడితే తట్టుకోవటం కష్టం. అలా జరక్కుండా ఆపే వ్యూహాన్ని నువ్వు తయారుచెయ్” అని పురమాయించాడు. దానికి అర్జునుడు “ఇక్కడ ముఖ్యమైన పని కర్ణుణ్ణి చంపటం. అది నాకు కష్టం కాదు, చేసి చూపిస్తాగా” అని భరోసా ఇచ్చాడు. ధర్మజుడు ఆనందించి “బాగుంది, ఐతే నువ్వాపని చెయ్. భీముడు దుర్యోధనుడితో, నకులుడు వృషసేనుడితో, సహదేవుడు సౌబలుడితో, శతానీకుడు దుశ్శాసనుడితో, సాత్యకి కృతవర్మతో, ధృష్టద్యుమ్నుడు అశ్వత్థామతో ద్రౌపదేయులు, శిఖండి కలిసి మిగిలిన ధార్తరాష్ట్రుల్తో, నేను కృపుడితో తలపడదాం” అని తన ఆలోచన చెప్తే అలాగేనని అర్జునుడు వెళ్లి మిగిలిన వాళ్లందరికీ చెప్పి వచ్చాడు.

రెండు సైన్యాలు ముందుకురికినయ్. అర్జునుడు కర్ణుడున్న చోటికి బయల్దేరాడు. ఐతే దార్లో అతన్ని సంశప్తకసైన్యాలు అడ్డుకున్నయ్. ప్రాణాల్ని లెక్కచెయ్యకుండా చుట్టుముట్టి పోరాడసాగినయ్. అదిచూసి కర్ణుడు పాంచాలబలాల మీదికి దూకాడు. దుర్యోధనుడతనికి సాయంగా నిలిచాడు. చేది సైన్యాలు పాండవ సైన్యాల్ని మట్టుబెట్ట సాగినయ్. కర్ణుడు పాంచాల సైన్యాల్ని పీనుగుపెంటలు చేశాడు. విచిత్రరథప్రచారాల్తో తిరుగుతూ కనిపించిన బలగాలన్నిట్నీ తన బాణాలకి బలిచేశాడు. అంతలో ధర్మరాజు కేతనం కనిపిస్తే అటు బయల్దేరాడు కర్ణుడు.

అతనికి ధృష్టద్యుమ్నుడు తన సైన్యంతో అడ్డుపడ్డాడు. పాంచాలబలాలు అతన్ని దాటుకుని వెళ్లి కర్ణుడితో తలపడినయ్. అతను అప్పటికప్పుడే భానుదేవ, చిత్రసేన, సేనాబిందు, తపన, శూరసేనులనే పాంచాలరాజుల్ని చంపాడు. ఇంకా ముప్పైమంది దొరల్నీ యముడి దగ్గరికి పంపాడు. అతని చక్రరక్షకులు సుషేణ సత్యసేనులు, కొడుకు వృషసేనుడు మరో ఇరవైమూడు మంది కొడుకులు అతనికి తోడుగా సమరకౌశలాన్ని చూపిస్తుంటే ముందుకు సాగాడు కర్ణుడు. ధృష్టద్యుమ్న, శిఖండులతో పాంచాలసైన్యం, సాత్యకి, నకుల సహదేవులు, భీముడు తోడుగా పాండవబలాలు అతన్ని అడ్డుకున్నయ్. అదిచూసి దుర్యోధనుడు దుశ్శాసన శకునుల్తో కలిసి కర్ణుడికి తోడుగా వచ్చి నిలిచాడు.

కర్ణుడి కొడుకులు భీముడితో తలపడ్డారు. వాళ్లలో సుషేణుడు ఒక భల్లంతో భీముడి విల్లు తుంచి ఏడు నారసాలు వక్షాన నాటి పెద్దగా అరిచాడు. భీముడు ఉగ్రుడై ఇంకో విల్లు తీసుకుని వాడి వింటిని విరిచి ఇరవై ఏడు బాణాలు వాడి ఒంటికి నాటాడు. కర్ణుడు కమ్ముకుంటే అతన్ని డెబ్భైమూడు ఉబ్బువాలాల్తో వారించి అతని కొడుకు సత్యసేనుడు దగ్గరికొస్తే వాడి గుర్రాల్ని, సూతుణ్ణి, విల్లుని, జెండాని విరిచి ఒక కత్తిబాణంతో వాడి మెడ నరికాడు. ఇంక భీముడు విజృంభించి కనిపించిన వీరులందర్నీ విళ్లు తుంచి, రథాల్ని నుగ్గుచేసి వీరవిహారం చేస్తుంటే అతనికి మళ్లీ సుషేణుడు కనిపిస్తే వాడి వెంటపడి ఒక గట్టినారసం వేస్తే దాన్ని కర్ణుడు మద్యలోనే ఖండించాడు. ఇంకోసారి అలాటి బాణమే వేస్తే దాన్నీ కర్ణుడు తుంచాడు.

ఇంతలో నకులుడు సుషేణుడికి ఇరవై అమ్ముల్తో గాయాలు చేశాడు. కోపంతో సుషేణుడు తొమ్మిది బాణాలతని ఒంటికి నాటి విల్లు విరిచి అరిస్తే నకులుడింకో విల్లు తీసుకుని వాడి వింటిని విరిచాడు. వాళ్లలా ఘోరయుద్ధం చేస్తుంటే వృషసేనుడు సాత్యకితో తలపడ్డాడు. సాత్యకి మూడుబాణాల్తో సారథిని, ఒక భల్లంతో వింటిని, ఏడస్త్రాల్తో గుర్రాల్ని చంపి, ఒక కాండంతో కేతనాన్ని విరిచి మూడు బాణాలతని రొమ్మున నాటాడు. మూర్ఛపడి లేచి వృషసేనుడు వాలూ పలకా తీసుకుని వస్తే అవీ నుగ్గుచేశాడు. ఇలా విరథుడు, నిరాయుధుడు ఐన వృషసేనుణ్ణి దుశ్శాసనుడు తన రథం మీద ఎక్కించుకుని తీసుకుపోయాడు. మరో రథం తీసుకుని తిరిగివచ్చి తండ్రికి తోడుగా నిలిచాడు వృషసేనుడు.

కర్ణుడు సాత్యకి మీదికి కదిల్తే ద్రౌపదేయులు, ధృష్టద్యుమ్నుడు సాత్యకికి సాయంగా కర్ణుడితో తలపడ్డారు. ఐతే కర్ణుడు తన బాణపరంపరల్తో వాళ్లందర్నీ ముంచెత్తి వాళ్లకి దిక్కుతోచకుండా చేశాడు. వాళ్లు దైన్యంగా చూస్తుంటే ధర్మరాజు మీదికి కదిలాడు కర్ణుడు. సాత్యకి, శిఖండి వచ్చి అతన్ని అడ్డుకున్నారు. కాని కర్ణుడి ధాటికి నిలవలేకపోయారు వాళ్లు. దావాగ్నిలా కర్ణుడు పాండవసైన్యాల్ని కాల్చాడు. వాళ్ల సైన్యంలో మేటిదొరలంతా నోటమాట రాక చూస్తూ నిలబడ్డారు.

ధర్మరాజు కర్ణుడి మీద బాణవర్షం కురిపించాడు. ఐతే అతను నవ్వుతూ వాటిని మధ్యలోనే తుంచాడు. ధర్మజుడి విల్లు సగానికి విరిచి తొంభై వాడిబాణాల్తో అతని కవచాన్ని భేదించాడు. మణిమయాభరణాల్తో సుందరమైన అతని శరీరాన్ని రక్తమయం చేశాడు. ఐనా రాజధర్మానికి బద్ధుడై ధర్మరాజు కదలకుండా నిలబడి సమరం సాగించాడు. వేగంగా ఒక శక్తిని కర్ణుడి మీద విసిరితే అతను దాన్ని ఏడు భల్లాల్తో ఖండించాడు. ధర్మరాజు నాలుగు తోమరాలు వేసి అతని వక్షాన్ని చేతుల్ని గాయపరిచాడు. కర్ణుడు క్రూరంగా అతని సారథిని చంపి, జెండా కూల్చి పదునైన బాణాల్తో నొప్పించాడు. సాత్యకి, శిఖండి తిరిగొచ్చి అతన్ని వారించబోయారు కాని అతను వేగంగా వాళ్ల రథాలు, విళ్లు విరిచి శరీరాలకి బాణాలు నాటి గాయాలు చేసి మళ్లీ ధర్మరాజుని అనేక బాణాల్తో నొప్పించాడు.

ఆ ధాటికి నిలవలేక రథాన్ని తనే తోలుకుంటూ ధర్మజుడు పారిపోబోతుంటే కర్ణుడతని వెంటబడి ఆపాడు. “నీకు ధర్మాధర్మాలు తెలుసునంటారే మరి క్షత్రియుడివే ఐతే ప్రాణాల మీది తీపితో ఇలా పారిపోతావా? బ్రాహ్మణుడిలా యాగాధ్యయనాలు చేసుకోపో. నేనుగాబట్టి వదిలేస్తున్నా గాని మరెవరైనా ఐతే చచ్చేవాడివి, కృష్ణార్జునులెక్కడున్నారో వెదుక్కుని వాళ్ల దగ్గరికి పో” అని కుంతికిచ్చిన మాట వల్ల చంపకుండా వదిలేశాడతన్ని.

ధర్మరాజు అవమానంతో ఖిన్నుడై వెనక్కి తిరిగాడు. అతనితో పాటే వాళ్ల సైన్యాలు కూడ వెనక్కి మళ్లినయ్. మనవాళ్లు సంతోషంతో కేకలు పెట్టారు. భేరీమృదంగ వాద్యాల్తో మన సైన్యం చిందులేసింది. ఇదిచూసి ధర్మరాజు తన వాళ్లందర్నీ పెద్దగా అరిచి పిలిచి యుద్ధం ఆపొద్దని బతిమాలాడు. అప్పుడు వాళ్లు కొంత ధైర్యం తెచ్చుకుని వెనక్కి తిరిగివస్తే మనబలాలు మళ్లీ తలపడినయ్. భీముడు విజృంభించి మన సేనల్ని కలగించాడు. ధర్మరాజు పరాభవాన్ని చూసి సాత్యకి, శిఖండులతో “నేను చూస్తుండగానే ఆ దుష్టదుర్యోధనుడికి ప్రీతి కలిగించటానికి కర్ణుడు మన రాజుని అవమానించాడు. మీకు ధర్మరాజుని అప్పగిస్తున్నా, జాగ్రత్తగా చూసుకోండి, ఈ పూట నేనో కర్ణుడో తేలిపోవాలి” అని అప్పగింతలు చెప్పి సింహనాదం చేస్తూ కర్ణుడి మీదికి బయల్దేరాడు.

అలా వస్తున్న భీముణ్ణి గమనించాడు శల్యుడు. “చూస్తున్నావా, భీముడు మహాకోపంతో మనమీదికొస్తున్నాడు. ఇతనికి కోపం వస్తే ముల్లోకాల్నీ లెక్కచెయ్యడు. అభిమన్యుడు, ఘటోత్కచుడు మరణించినప్పుడు కూడ రాని కోపం ఇప్పుడొచ్చిందితనికి. ఇది నీ భుజబలం చూపించాల్సిన సమయం” అని కర్ణుణ్ణి హెచ్చరించాడు. కర్ణుడు కూడ “ఔను, భీముడు మహాపరాక్రమశాలి. వందమంది కీచకుల్ని ఒక్కడే కడతేర్చిన వాడు. బలాఢ్యుడని ప్రపంచఖ్యాతి పొందినవాడు. ఐనా నాకితనో లెక్క కాదు. కాకుంటే అర్జునుణ్ణి చంపటమే నా లక్ష్యం కనక ఇతన్ని చంపను, మరీ గాయపరచను” అని తన ఆలోచన చెప్పాడతనికి. శల్యుడు రథాన్ని భీముడికెదురుగా తిప్పాడు. కర్ణుడు భీముణ్ణి బాణవర్షంలో ముంచేశాడు. అదేసమయంలో వేగంగా అతని విల్లు విరిచి అతని శరీరానికి తూటు పొడిచేలా ఒక మార్గణాన్ని వేశాడు. భీముడింకో విల్లు తీసుకుని కర్ణుడి వక్షాన్ని అనేక బాణాల్తో కొట్టి అరిచాడు. వెనక్కి తగ్గకుండా కర్ణుడు బలంగా ఇరవై ఐదు నారాచాలేశాడు. అవి భీముడి కవచాన్ని చించుకుని అతని శరీరం నుంచి దూసుకుని వెళ్లి భూమిలో దిగబడినయ్.

భీముడి కోపం కట్టలు దాటింది. ఒక ఉగ్రభల్లాన్ని విసిరేస్తే అదో కులిశం లాగా వెళ్లి కర్ణుడి వక్షాన్ని మోదితే అతను చచ్చినట్టు రథమ్మీద మూర్ఛపడ్డాడు. మనసైన్యాలు గగ్గోలు పెట్టినయ్. భీముడు తన రథాన్ని కర్ణుడి రథం దగ్గరికి తెచ్చాడు. “ఈ నీచుడి నాలిక తెగ్గోస్తా” అని చురకత్తి తీసుకుని కర్ణుడి రథం మీదికి దూకబోతుంటే శల్యుడతన్ని వారించాడు – “ఇది మూర్ఛే, వీడు చావలేదు. నువ్వీ స్థితిలో నాలిక్కోశావంటే మాత్రం చావటం ఖాయం. ఇతన్ని చంపుతానని అర్జునుడు ప్రతిజ్ఞ చేశాడు, నువ్వు చంపితే అతని పరిస్థితేమిటో ఆలోచించు” అని.

భీముడు శాంతించి “నువ్వన్నది నిజమే మామా, వీడు ధర్మజుణ్ణి అవమానించాడనే కోపంలో అర్జునుడి ప్రతిజ్ఞ విషయం మర్చిపోయా. గుర్తు చేసి చాలా మంచిపని చేశావ్. తొందరపడి ఇప్పుడు వీడి నాలిక్కోస్తే చచ్చేవాడు. అప్పుడు అర్జునుడు ఏమన్నా చేసుకోవచ్చు, అలా ఐతే కృష్ణుడు, ధర్మరాజూ కూడ ఉండరు. నీ మూలాన ఇంత ప్రమాదం తప్పింది, నీ ఆజ్ఞ శిరసావహిస్తా” అని తన ప్రయత్నం మానుకున్నాడు. సంతోషంగా శల్యుడు రథాన్నక్కడి నుంచి దాటించాడు.

కర్ణుడలా పడేసరికి దుర్యోధనుడు తన తమ్ముల్ని వేగంగా భీముడి మీదికి పంపాడు. వాళ్లు భీముణ్ణి చుట్టుముట్టారు. అతను వాళ్ల అనుచరులు ఐదువందల యాభై మంది వీరరథికుల్ని అప్పటికప్పుడు చంపి ఒక భల్లంతో శ్రుతవర్మ శిరాన్ని ఖండించి నేలపడేశాడు. రెండు బాణాల్తో వికటుణ్ణి, సముణ్ణి చంపాడు. ఒక తీవ్రనారాచంతో క్రాథుణ్ణి కూల్చాడు. అనేకబాణాలేసి నందోపనందుల్నిద్దర్నీ ఒకేసారి చంపాడు. ఇలా నీకొడుకులు ఆరుగురి చావుతో మిగిలిన వాళ్లు పారిపోయారు.

కర్ణుడప్పటికి తేరుకుని భీముడితో మళ్లీ తలపడ్డాడు. ఇద్దరూ నానా నారాచాల్తో ఘోరంగా పోరారు. కర్ణుడు భీముణ్ణి పది బాణాల్తో నొప్పించి అతని విల్లు విరిచాడు. భీకరమైన గదని విసిరాడు భీముడు. దాన్ని దార్లోనే ఖండించాడు కర్ణుడు. మరో విల్లు తీసుకుని భీముడు విజృంభిస్తే కర్ణుడతన్ని పది అస్త్రాల్తో కొట్టాడు. భీముడు కోపంతో ఓ గట్టి నారసాన్నతని వక్షానికి సూటిగా వేస్తే అదతని ఒంట్లోంచి దూసుకుపోయి బయటికొచ్చింది. రోషారుణ నేత్రాల్తో కర్ణుడు వందబాణాలతని మీద కురిపించి విల్లు విరిచి గుర్రాల్ని కూల్చాడు. భీముడు సంరంభంగా ఒక పెద్ద గద చేతబట్టి కిందికురికాడు. అది చూసి దుర్యోధనుడు పదివేల ఏనుగుల్ని అతని మీదికి పురిగొల్పాడు. భీముడు మహోత్సాహంతో వాటిని వాటి మీదున్న యోధుల్ని మట్టుబెట్టి పన్లో పనిగా మూడు వేల మంది ఆశ్వికుల్ని కూడ నేల పడేసి వీరవిహారం చేశాడు. ఐదువందల మంది శకుని వైపు రథికులు వస్తే వాళ్లని రథాల్తో సహా నుగ్గుచేశాడు. శకుని మూడువేలమంది యవనదేశీయులైన ఆశ్వికుల్ని ముందుకు పంపితే వాళ్లనీ తన గదకి బలిచేశాడు. ఇలా గదపండగ చేసుకుని మరో రథం ఎక్కి మన సైన్యం మీద పడ్డాడు భీముడు.

మరోవంక కర్ణుడు ధర్మరాజుతో తలపడ్డాడు. అతని ధాటికి ఆగలేక ధర్మరాజు సతమతమౌతుంటే సారథి రథాన్ని దాటేశాడు. వదలక కర్ణుడు వెంటబడితే భీముడు వేగంగా వచ్చి అతన్ని అడ్డుకున్నాడు. కర్ణుడి దెబ్బకి భీముడు కూడ అవస్థ పడుతుంటే సాత్యకి సాయంగా వచ్చి భీముణ్ణి దాటుకుని వెళ్లి కర్ణుడితో కలబడ్డాడు. ఇద్దరూ ఒకరికొకరు తగ్గకుండా రణం సాగించారు. కృపుడు, సౌబలుడు, కృతవర్మ, అశ్వత్థామ కర్ణుడి పక్కల నుంచి పాండవసేనని ఢీకొంటే మనబలాలు ఉప్పొంగినయ్. అలాగే పాండవ వీరుల లాఘవాన్ని చూసుకుని వాళ్ల సేనలూ ఉత్సాహంగా యుద్ధం చేసినయ్. దుమ్మూ ధూళీ మధ్యాన్న సూర్యుడిని కప్పేసినయ్. ఎవరికి వారు వాళ్ల పేర్లూ బిరుదులూ అరిచి చెప్పుకుంటూ యుద్ధం చేస్తున్నారు. ఆకాశం బద్దలయ్యేలా సింహనాదాలు వినపడుతున్నయ్.

ఇంకోచోట అర్జునుడు త్రిగర్త, కోసల, నారాయణ యాదవ బలాల్తో పోరాడుతున్నాడు. త్రిగర్తాధిపతి సుశర్మ పది అస్త్రాల్తో అర్జునుణ్ణి, మూడు బాణాల్తో కృష్ణుణ్ణి కొట్టి మరో బాణంతో జెండాని కదిలించాడు. కేతనం మీదున్న ఆంజనేయుడు ఆర్చాడు. దాంతో సంశప్తకులంతా మహోత్సాహంతో అర్జున రథాన్ని చుట్టుముట్టారు. రథం కదలటానికి కూడ చోటు లేకుండా చుట్టుకున్న ఆ సైన్యాన్ని కృష్ణుడు మునుకోలతో, కాళ్లూ చేతుల్తో కొడుతుంటే కురచబాణాల్తో అర్జునుడు చెల్లాచెదురు చేశాడు. అలా కొంచెం ఊపిరి పీల్చుకునే అవకాశం రావటంతో అర్జునుడు చిరునవ్వు నవ్వి కృష్ణుడితో “రథం కదిలే సందు కూడ ఇవ్వకుండా శత్రువులిలా చుట్టుముడితే రాచపుటక పుట్టినవాడెవడైనా వాళ్లని చంపకుండా వదుల్తాడా? నా ప్రతాపం ఇప్పుడు చూపిస్తా చూడు” అంటూ నాగాస్త్రం ప్రయోగిస్తే అది సంశప్తకుల కాళ్లు కదలకుండా బంధించింది. అతను బాణవర్షంలో ముంచి వాళ్లని ఊచకోత కోశాడు. అది గమనించిన సుశర్మ వెంటనే గరుడాస్త్రం వేసి ఆ కట్లూడదీశాడు. మళ్లీ వాళ్లు అర్జునుడి మీదికి దూకారు. సుశర్మ ఒక నిశితాస్త్రంతో అర్జునుడి వక్షాన్ని కొడితే అతనికి మూర్ఛవచ్చి రథమ్మీద చతికిల పడ్డాడు. సుశర్మ దెబ్బకి అర్జునుడు చచ్చాడని మనసైన్యంలో కోలాహలం చెలరేగింది.

అంతలో తేరుకున్నాడు అర్జునుడు. కాలాంతకుడిలా విజృంభించాడు. అతని బాణాలకి సుశర్మ బిత్తరపోయాడు. అర్జునుడు ఇంద్రాస్త్రం వేస్తే దాన్నుంచి అనేక రకాల ఆయుధాలు బయటికి వచ్చి పదివేల మంది సంశప్తక యోధుల్ని చంపినయ్. చావగా మిగిలిన పధ్నాలుగు వేలమంది ఒకరినొకరు పురిగొల్పుకుని అర్జునుడి మీదికి దూకితే అతను విక్రమించి వాళ్లతో తలపడ్డాడు.

అదిచూసి ఇతర చోట్ల పాండవబలాల్తో పోరుతున్న మనసైన్యం కూడ నీరసపడితే కృతవర్మ, కృపుడు, అశ్వత్థామ, కర్ణుడు వాళ్లకి ధైర్యం చెప్పి ఉత్సాహపరిచారు. కృపుడు పాంచాల బలాల్తో పోరుతుంటే శిఖండి అతనితో తలపడ్డాడు. కృపుడతని గుర్రాల్ని, సూతుణ్ణి చంపాడు. శిఖండి వాలూ పలకా తీసుకుని కిందికి దూకి కృపుడి మీదికి వెళ్లాడు. అతనికి సాయపడకుండా ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి కృతవర్మ, ధర్మరాజుని అశ్వత్థామ, భీముణ్ణి కర్ణుడు అడ్డుకున్నారు. కృపుడు శిఖండి పలకని ముక్కలు చేశాడు. ఐనా తగ్గక అతను కేవలం కత్తితోనే కృపుడి మీదికి దూకితే అతను అనేక బాణాలు అతని శరీరాన నాటాడు. ఇంతలో సుకేతుడనే పాంచాల రాకుమారుడు కృపుడితో తలపడ్డాడు. కృపుడు సునాయాసంగా కత్తివాతి బాణంతో వాడి తలని నరికి కిందపడేశాడు.

ధృష్టద్యుమ్నుడు కృతవర్మని మూడుచెరువుల నీళ్లు తాగించాడు. కృతవర్మ అతని మీద అనేకాస్త్రాలు వేస్తే ధృష్టద్యుమ్నుడు సైంధవవధ రోజు ద్రోణుడి రథానికి తన రథాన్ని తగిలించినట్టు కృతవర్మ రథానికి అతి దగ్గరగా తన రథాన్ని పోనిచ్చి కత్తి తీసుకుని అతని మీదికి దూకాడు. కృతవర్మ గద పుచ్చుకున్నాడు గాని దాన్ని విసిరే స్థలం లేక గబాల్న రథం మీంచి దూకి పరిగెత్తాడు. అది గమనించని ధృష్టద్యుమ్నుడు రథమ్మీద అతను కనపడక సారథి కంఠాన్ని ఖండించాడు. అది తను కాదు కదా అని సంతోషించి కృతవర్మ ఇక్కడ ఇక్కడ అని కేకేసి తనెక్కడున్నది చెప్తే ధృష్టద్యుమ్నుడు తన రథం మీదికి తిరిగెళ్లి అతని మీద బాణాలెయ్యబోతే మరో రథికుడొచ్చి కృతవర్మని త్వరితంగా ఎక్కించుకుని యుద్ధభూమి బయటికి దాటించాడు.

దుర్యోధనుడు నకుల సహదేవుల్తో పోరుతూ వాళ్లని వివిధాస్త్రాల్తో బాధించాడు. వాళ్లిద్దరికీ కాలం దాపరించిందనుకున్నా రందరూ. ధృష్టద్యుమ్నుడు వాళ్లకి అడ్డంగా వచ్చి దుర్యోధనుడితో తలపడ్డాడు. దుర్యోధనుడొక నారసాన్ని అతని నుదుటికి నాటాడు. దాంతో అతను తీవ్రోద్రేకంతో నీ కొడుకు విల్లు తుంచి, గుర్రాల్ని సారథిని చంపి, జెండాని విరిచాడు. నీకొడుకు శక్తిని వేస్తే దాన్ని తుంచాడు. కత్తి తీసుకుంటే దాన్ని తునకలు చేశాడు. గద పట్టుకుంటే దాన్నీ ముక్కలు చేశాడు. అలా ఆయుధాలన్నీ ఐపోయిన దుర్యోధనుణ్ణి అతని తమ్ముడు దండధారుడు తన రథం ఎక్కించుకుని దూరంగా తీసుకెళ్లాడు.

అది చూసి కర్ణుడు ధృష్టద్యుమ్నుడి మీదికి దూకాడు. ఐతే సాత్యకి అతన్ని వదలకుండా వెంటపడ్డాడు. అలా కర్ణ ధృష్టద్యుమ్నులకి ఘోరసమరం ఐంది. కనిపించిన అనేకమంది పాంచాల వీరుల్ని కర్ణుడు కడతేర్చాడు. మరోచోట అర్జునుడు సంశప్తక బలాల్ని చెల్లాచెదురు చేసి కాంభోజసైన్యాల్ని అల్లకల్లోలం చేశాడు. యవన, శక సైన్యాలు కమ్ముకుంటే వాటిని అనేకాస్త్రాల్తో కలగించి రక్తం ఏరులు పారించాడు. అప్పుడా అర్జునుడి సమరకౌశలాన్ని చూడటానికి పదివేల కళ్లున్నా చాలవు! అలా పోరాడుతున్న అర్జునుణ్ణి చెయ్యెత్తి పిలిచాడు అశ్వత్థామ. “నేను నీకు అతిథిననుకో. నాకు నీతో యుద్ధం కావాలి. ఇవ్వగలవా?” అనడిగాడు. కృష్ణుడు రథాన్ని అతనివైపుకి మళ్లించాడు. “దుర్యోధనుడికి నీ ఋణం తీర్చుకుందువు గాని, అర్జునుడి బాహుబలం ముందు ఆగి నిలబడు చూద్దాం” అని కృష్ణుడంటే అలాగే అని అతను ఆరు బాణాల్తో కృష్ణుణ్ణి, మూడు బాణాల్తో అర్జునుణ్ణి కొట్టాడు. అర్జునుడతని విల్లు విరిస్తే దృఢమైన ఇంకో విల్లు తీసుకుని వాళ్లని బాణవర్షంలో ముంచెత్తాడు.

అతని దెబ్బకి వాళ్లిద్దరూ బిత్తరపోయారు. కాళ్లూ చేతులూ ఆడకుండా అతనలా బాణాలు కురుస్తుంటే అర్జునుడు నిశ్చేష్టుడై నిలబడిపోయాడు. కృష్ణుడు తేరుకుని “నీ చేతుల్లో చేవ చచ్చిందా, గురువు కొడుకని వీడి మీద కోపం తెచ్చుకోవటం లేదా? వాడి చేతిలో నువ్వోడావంటే ఎంత అవమానమో ఆలోచించు” అంటే కోపం తెచ్చుకుని అర్జునుడు “ఏదో కొన్ని బాణాలు చకచకా వేస్తే వాడు గెలిచినట్టేనా? ఇప్పుడు చూడు” అని భల్లాల్తో అశ్వత్థామ బాణాల్ని తుంచి ఒకే దెబ్బలో అతని విల్లు, ఛత్రం, కేతనం విరిచాడు. అతను శక్తి తీస్తే దాన్ని, గద వెయ్యబోతే దాన్నీ కూడ ముక్కలు చేశాడు. ఇంతలో అంగ, వంగ, నిషాద, కళింగ బలాలు అర్జునుడి మీదికి దూకినయ్. అశ్వత్థామ తెప్పరిల్లి మరోవిల్లు తీసుకుని బాణవర్షం సాగించాడు. “తెగులు కనపట్టం తోటే నాశనం చెయ్యాలి, ఊరుకుంటే తరవాత ముప్పు; వీడి సంగతి ఇప్పుడే చూడు” అని కృష్ణుడు బోధిస్తే అర్జునుడు విజృంభించి అశ్వత్థామ తల, కంఠం, చేతులు, రొమ్ము, కాళ్లు అన్నింటా బాణాల్తో కప్పి, గుర్రాల పగ్గాలు తెంచితే అవి రథాన్ని లాక్కుని దూరంగా పరిగెత్తినయ్. ఉసూరుమంటూ అశ్వత్థామ తిరిగొచ్చి కర్ణుడి దగ్గరికి వెళ్లాడు.

ఇంతలో దండధారుడనే మగధరాజు మదపుటేనుగునెక్కి పాండవబలమ్మీదికి వెళ్తుంటే కృష్ణుడు చూసి “ఈ దండధారుడు కూడ భగదత్తుడి లాటి వాడు,ముందు వాణ్ణి చంపి మిగిలిన పన్లు చూసుకుందాం” అంటే అలాగే నని అటువైపుకి కదిలాడు అర్జునుడు. దిగ్గజంలా మాగధుడి ఏనుగు పాండవసైన్యాన్ని నుగ్గుచేస్తుంటే అర్జునుడు రథాన్ని ఇంకా వేగంగా పోనివ్వమని కృష్ణుణ్ణి తొందరపెట్టాడు. అలా వెళ్లి అర్జునుడు దండధారుడితో తలపడితే వాడు తన ఏనుగు మీది నుంచి అర్జున రథాన్ని, సారథిని, రథిని అమ్ములతో కప్పేశాడు. మహాక్రోధుడై కిరీటి వాడి బాహువుల్ని నరికి తలని కూడ తుంచి కింద పడేశాడు. అదిచూసి వాడి తమ్ముడు దండుడు అతని మీద తోమరాలు విసురుతుంటే అర్జునుడు వాడి తలనీ నరికాడు. అలాగే మాగధ సైన్యం మీదికి దూకి వాళ్ల ఏనుగుల్ని చెండాడుతుంటే ఆ సైన్యాలు చెల్లాచెదురైనై.

అంతకుముందు కర్ణుడు పుళింద, బాహ్లిక, టేంకణ, ఆంధ్ర, భోజ సైన్యాల సాయంతో పాండవబలాల్ని మోదుతుంటే మలయధ్వజుడనే పాండ్యరాజు ఆ సేనల్ని అడ్డుకున్నాడు. అతను తననెవరన్నా భీష్మ ద్రోణుల్తో సమానుడంటే ఒప్పుకోడు, కృష్ణార్జునులు తనకు ఎక్కువని నమ్మడు. మహా భుజశాలి. అతను మన సేనల్ని చీకాకు పెడుతుంటే అశ్వత్థామ “సామాన్య సైన్యాన్ని బాగానే చంపుతున్నావ్ గాని నాతో తలపడి చూడు” అని పిలిస్తే అంతకన్నానా అని ఆనందంగా మలయధ్వజుడతనితో యుద్ధానికి పూనుకున్నాడు. ఇద్దరూ భీకరంగా యుద్ధం చేశారు. అశ్వత్థామ అతని మీద తొమ్మిది బాణాలేస్తే మలయధ్వజుడు వాటికి ప్రతిశరాలు వేశాడు. ఐదు విరిగినయ్ కాని మిగతా నాలుగూ అతని గుర్రాల్ని చంపినయ్. అతని పరివారం ఇంతలో అతనికి మరో రథం తెస్తే అది ఎక్కి వాయవ్యాస్త్రంతో అశ్వత్థామ చక్రరక్షకుల్ని చంపాడు. అశ్వత్థామ కూడ అతని సహచరుల్ని, గుర్రాల్ని, సారథిని చంపి రథాన్ని నుగ్గుచేశాడు. ఐనా వెనక్కి తగ్గకుండా మలయధ్వజుడు శస్త్రాస్త్రాలు ప్రయోగిస్తూ యుద్ధం చేశాడు. అశ్వత్థామ సరదాగా అతనితో ఇంకొంచెం సేపు యుద్ధం సాగించాడు. ఇంతలో మలయధ్వజుడొక ఏనుగునెక్కి దాన్ని అశ్వత్థామ మీదికి తోలి ఒక తోమరాన్ని విసిరాడు. దాని దెబ్బకి అతని శిరోభూషణం రాలి కింద పడింది. తోక తొక్కిన తాచులా అశ్వత్థామ వాడి పక్కనున్న ఆరుగుర్ని చంపి ఏనుగు తుండం నరికి పాండ్యుడి పాదాలు, చేతులు, తల తీవ్రభల్లాల్తో కోశాడు. వాడి సైన్యాలు పరిగెత్తినయ్. దుర్యోధనుడు వచ్చి అశ్వత్థామని మెచ్చుకుని పొగిడాడు.

భీముడు పరుగున వచ్చి ఆ బలాల్ని నిలిపి మన సైన్యం మీద దూకాడు. మన సైన్యం చెల్లాచెదురౌతుంటే కర్ణుడొచ్చాడు. అశ్వత్థామ అతనికి సాయంగా నిలిచి చాలామంది పాంచాలదొరల్ని చంపాడు. దూరాన్నుంచి మలయధ్వజుడి చావు చూసిన కృష్ణుడు అక్కడ భీమాదులు కర్ణుడితో తలపడటం చూసి మనం కూడ వెళ్లటం మంచిదంటే అర్జునుడు సరే నన్నాడు. వాళ్లలా వెళ్తుండగా అశ్వత్థామ ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి కేకేసి పిలిచి “నికృష్టుడా, అర్జునుడిక్కడికి రాకముందే నీ అంతు చూస్తా, పారిపోకుండా నిలబడు” అంటే “నీ తండ్రి తల కోసిన కత్తి నీకోసం సిద్ధంగా వుంది, నీకూ అదే గతి పట్టిస్తా రా” అని అతనూ బదులిచ్చాడు. ఇద్దరూ ఘోరంగా పోరాడారు. ధృష్టద్యుమ్నుడు అశ్వత్థామ విల్లు విరిస్తే అతను వెంటనే మరోటి తీసుకుని అతని సూతుడు, గుర్రాల్ని చంపి కేతనాన్ని గొడుగుని విరిచాడు. అతను శక్తినెత్తితే దాన్ని, గద వెయ్యబోతే దాన్నీ నుగ్గుచేశాడు. వాలూ పలకా తీసుకుంటే వాటినీ తుంచి అతనికి శరీరాన బాణాలు నాటాడు. ఐనా అతను నిబ్బరంగా వుంటే ఆశ్చర్యపడి అశ్వత్థామ వింటిని విసిరేసి తళతళలాడే కత్తితో కాలినడకన అతని మీదికి బయల్దేరాడు.

కృష్ణుడు అర్జునుడితో “ధృష్టద్యుమ్నుడు అశ్వత్థామకి చిక్కాడు. అతన్ని కాపాడాలి” అని తొందరచేస్తే అర్జునుడక్కడినుంచే అశ్వత్థామ మీద బాణాలు కురిపిస్తూ అక్కడికి బయల్దేరాడు. అశ్వత్థామ ఆ ధాటికి తట్టుకోలేక వెనక్కి తిరిగి తన రథం ఎక్కి అర్జునుడితో తలపడ్డాడు. ఈలోగా సహదేవుడు ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి తన రథం ఎక్కించుకుని తీసుకెళ్లాడు. అర్జునుడి నిశితబాణానికి అశ్వత్థామ తూలితే అతని సారథి రథాన్ని దూరంగా తోలుకుపోయాడు. పాండవబలాలు కేరింతలు కొట్టినయ్.

ఒక పక్క కర్ణుడు, మరో పక్క సంశప్తకులు తనతో పోరాడాలని సిద్ధమౌతుంటే ముందు సంశప్తకుల పని చూద్దామన్నాడు అర్జునుడు. కర్ణుడు పాంచాలసేనల మీదికి పోయాడు. అతనా సేనలో గగ్గోలు పుట్టిస్తుంటే ధర్మరాజు, భీముడు, ధృష్టద్యుమ్నుడు అడ్డుపడ్డారు. అతను విజృంభించి వాళ్లందర్నీ ముప్పుతిప్పలు పెట్టాడు. నీ కొడుకులు ధర్మరాజుని పట్టుకుందామని ప్రయత్నించారు గాని భీముడు, సాత్యకి అది సాధ్యం కానివ్వలేదు. అప్పుడు భీముడు ఉగ్రరూపంతో మన సైన్యం మీద పడి చెండాడాడు. అతని దెబ్బకి మన చతురంగబలాలు తలో దిక్కు పారిపోయినయ్. ఇదంతా చూసి కృష్ణుడు అర్జునుడికి చెప్తే అతను మనమూ అక్కడికి వెళ్దాం అన్నాడు.

దుర్యోధనుడు భీముణ్ణి నిలవరించి అతనితో తలపడ్డాడు. కర్ణుడతనికి సాయంగా వచ్చాడు. పాంచాల దొరలు భీముడికి తోడుగా వచ్చారు. ఇరుపక్షాలు ఉత్సాహంగా సమరం చేసినయ్. భీముడు దుర్యోధనుడి సారథిని చంపి గుర్రాలని మోదితే అతను రథాన్ని తోలుకుంటూ యుద్ధభూమికి దూరంగా వెళ్లాడు. అశ్వత్థామ పెద్ద సైన్యసహాయంతో అర్జునుణ్ణి ఢీకొన్నాడు. అర్జునుడతని మీద దివ్యాస్త్రాలు వేస్తే అతనూ వాటిని ప్రయోగించి ఉపసంహరించాడు. అశ్వత్థామ వేసిన మూడు ఉగ్రబాణాలు అర్జునుడి కుడి భుజాన దూరినయ్. ఐనా అతను లెక్కచెయ్యకుండా యుద్ధం చేశాడు.

దుర్యోధనుణ్ణి కవలలు ఢీకొన్నారు. అతనికి సాయంగా వచ్చి కర్ణుడు దివ్యబాణాల్తో పాండవసైన్యాన్ని మట్టుబెడుతున్నాడు. ధర్మరాజు వాళ్లని కూడగట్టి కర్ణుడితో తలపడ్డాడు. కర్ణుడతని మీద అనేక బాణాలేసి ఒక నారసాన్ని అతని రొమ్ముకి నాటాడు. ఆ దెబ్బకి ధర్మరాజు చతికిలపడి రథాన్ని దూరంగా తీసుకుపొమ్మని సారథికి చెప్పాడు. వాడలాగే చేశాడు. ఐతే అతను వెళ్లకుండా కౌరవబలాలు అడ్డుపడితే కేకయపాంచాల బలగాలు వాటిని తాకినయ్. కర్ణుడు మాత్రం వదలకుండా ధర్మరాజు వెంటపడ్డాడు. భీముడు దుర్యోధనుణ్ణి ఆపి అతనితో తలపడ్డాడు. ధర్మరాజు శిబిరానికి పోతుంటే వెనకనుంచి కర్ణుడతని మీద బాణాలు కురిపించాడు. దగ్గర్లో ఉన్న నకులసహదేవులది చూసి కర్ణుడికి అడ్డు తగిలారు. అతను నకులుడి విల్లు విరిచి గుర్రాల్ని చంపితే అతను సహదేవుడి రథం ఎక్కాడు.

కర్ణుడు ఆ ముగ్గురితోనూ పోరుతూ అందరికీ గాయాలు చేస్తుంటే శల్యుడతన్ని వారించి “ఎందుకు నీకు ధర్మరాజు మీద అంత కోపం? ఇప్పుడు నువ్వతన్ని చంపితే అర్జునుడొచ్చి నిన్నూ కౌరవుల్నీ అందర్నీ నాశనం చేస్తాడు. అర్జునుణ్ణి చంపితేనే దుర్యోధనుడికి రాజ్యం దక్కేది. అటుచూడు, అక్కడ భీముడి చేతిలో దుర్యోధనుడు ఇప్పుడే చచ్చేట్టున్నాడు. అతన్ని కాపాడుకోలేకపోతే ఇక్కడ నువ్వు ఎవర్ని చంపీ ఉపయోగం లేదు, ఆలోచించుకో” అన్నాడు. కర్ణుడు కూడ అటు చూసి దుర్యోధనుడు చిక్కుల్లో ఉన్నట్టు గమనించి అతన్ని రక్షించటానికి బయల్దేరాడు. నకుల సహదేవుల్తో కలిసి తన శిబిరానికి వెళ్లాడు ధర్మరాజు.

అది విన్న ధృతరాష్ట్రుడు కుమిలిపోయాడు. “నా కొడుకు భీముడికి చాలకపోవటం ఏమిటి, కర్ణుడలా చేతికి చిక్కిన ధర్మరాజుని ప్రాణాల్తో వదిలెయ్యటం ఏమిటి? ఎంత బుద్ధితక్కువ పని చేశాడా కర్ణుడు?” అని వాపోయాడు. సంజయుడు తన కథనాన్ని కొనసాగించాడు.

అలా ధర్మరాజు యుద్ధభూమి నుంచి తిరిగెళ్లి మంచం మీద మేనువాల్చాడు. ఒంటికి గుచ్చుకున్న బాణాల్ని లాగించాడు. ఐతే అతని హృదయవేదన మాత్రం క్షణక్షణం పెరిగిందే తప్ప తగ్గలేదు. విషణ్ణవదనుడై నకులసహదేవుల్ని భీముడి దగ్గరకి వెళ్లమని పంపేశాడు.

అక్కడ అశ్వత్థామ అర్జునుణ్ణి ముప్పుతిప్పలు పెడుతూ యుద్ధం చేస్తున్నాడు. చివరికి అర్జునుడు విసుగుతో కూడిన కోపంతో అతని గుర్రాల్ని బాణాల్తో కొట్టి వాటి పగ్గాలు తెంపితే అవి రథాన్ని యుద్ధభూమి నుంచి దూరంగా లాక్కెళ్లినయ్. మనబలాలు చెల్లాచెదురైనై, వాళ్ల బలాలు ఉప్పొంగినయ్. నీ కొడుకు కర్ణుడి దగ్గరికెళ్లి “నీ భుజసంపద చూపించటానికి ఇదే సమయం. ఎన్నో దివ్యాస్త్రాలున్న నీలాటి వాడి రక్షణలో కూడ మన సైన్యం ఇలా బెంబేలెత్తటం సమంజసం కాదు” అంటే రాధేయుడు వీరోద్రేకంతో శల్యుడితో “ఇప్పుడు నేను కృష్ణార్జునుల్ని, భీముణ్ణి మట్టుబెట్టబోతున్నా, సారథ్యంలో నీ ప్రతిభ చూపించు” అని తన ధనుస్సు “విజయా”న్ని చూసి “నీ ముందు గాండీవం ఓ లెక్కలోదా?” అని మన సైన్యాన్ని ఆపి నిలిపి శత్రుసైన్యం మీద భార్గవాస్త్రాన్ని ప్రయోగించాడు.

ఆ భార్గవాస్త్రం అనేక శరాల రూపంలో వెళ్లి పాండవసైన్యాన్ని నాశనం చేసింది. గుర్రాల నెత్తురు, భటుల శరీరావయవాలు, రథాల ముక్కచెక్కలు అన్నీ కలిసి భీభత్సాన్ని సృష్టించినయ్. శత్రుసైన్యాలు చెల్లాచెదురై వెనక్కి తిరిగి పరిగెత్తినయ్. మనవాళ్లు వాళ్ల వెంటబడి దొరికిన వాళ్లని దొరికినట్టు నరుకుతుంటే కర్ణుడు మహోత్సాహంతో బాణవృష్టి కురిపిస్తూ తరిమాడు. పాండవ సైన్యం కృష్ణార్జునుల దగ్గరికి పరిగెత్తింది.

అశ్వత్థామతో ఘోరరణంలో అలిసిపోయిన అర్జునుడు నీరుగారి పోయాడు. కృష్ణుడితో అన్నాడూ “కర్ణుడు వీరవిక్రముడై విజృంభించి యుద్ధం చేస్తున్నాడు, చూస్తున్నావా! అతన్ని తేరి చూడాలంటేనే భయం వేస్తుంది. తొందరపడి అతనితో పోరాడి ఓడిపోవటం కంటె నేర్పుగా పక్కదారి చూసుకుని ప్రాణాలు నిలుపుకోవటం మేలు. బతికుంటే ముందు ముందైనా గెలిచే అవకాశం వుంది” అని. కృష్ణుడు భీముడి వైపు చూశాడు. ధృష్టద్యుమ్నుడు, శిఖండి, సాత్యకి, ద్రౌపదేయులు కలిసి కర్ణుడితో తలపడితే భీముడు తమ సైన్యాన్ని నిలవరించి తను కౌరవ సైన్యాన్ని నుగ్గుచెయ్యటం మొదలెట్టాడు. “ఇప్పటికి కర్ణుణ్ణి వీళ్లు ఆపుతారు, అలిసిపోయిన అర్జునుడు కొంచెం విశ్రాంతి తీసుకోవచ్చు” అనుకుని రథాన్ని భీముడి వైపుకి నడుపుతూ కృష్ణుడు “ఇందాక నువ్వు అశ్వత్థామతో పోరేప్పుడు ధర్మరాజు కర్ణుడితో యుద్ధంలో కష్టపడుతున్నట్టు కనిపించాడు. అతనికేవన్నా గాయాలయాయేమో చూసి ఆ తర్వాత మనం వచ్చి కర్ణుడి సంగతి చూద్దాం” అన్నాడు. అన్న కర్ణుడి చేతికి చిక్కాడన్న మాట వినగానే అర్జునుడికి గుండె కలుక్కుమంది. చుట్టూ చూస్తే ధర్మరాజు కనిపించలేదు. ఆదుర్దాగా భీముడి దగ్గరికి వెళ్లి అతన్నడిగితే జరిగింది చెప్పాడు. “అయ్యయ్యో, భీష్మ ద్రోణుల్తో మడమ తిప్పకుండా నిలబడి పోరినవాడు ఇప్పుడిలా కర్ణుడి చేతిలో భంగపడాల్సొచ్చిందా” అని బాధపడి భీముడితో “నువ్వెళ్లి ఆయన ఎలా వున్నాడో చూసి రా, అందాకా వీళ్ల సంగతి నేను చూస్తా” అంటే భీముడు “అలాటి పని నీకు సరిపోతుంది గాని నేనిప్పుడు రణరంగం విడిచివెళ్తే ఓడిపోయి పారిపోయా ననుకుంటారందరూ. నువ్వే వెళ్లు” అన్నాడు.

కృష్ణార్జునులు ధర్మరాజుని చూడటానికి బయల్దేరారు. కృష్ణుడు త్వరితంగా గుర్రాల్ని నడిపి ధర్మరాజు శిబిరానికి చేర్చాడు. ఇద్దరూ లోనికి వెళ్లి ధర్మరాజు కుశలంగానే వుండటం చూసి సంతోషించారు. ధర్మరాజు వాళ్లిద్దర్ని చూశాడు. కర్ణుణ్ణి చంపి ఆ మాట తనకి చెప్పటానికి వచ్చారనుకున్నాడు. దిగ్గున లేచి కూర్చున్నాడు. “సురలకైనా అలివి కాని వీరాగ్రణి కర్ణుణ్ణి మీకెలాటి ఆపదా కలక్కుండా చంపి వచ్చారు, మిమ్మల్ని ఏం పొగడగలను? నా మనస్సులో వున్న బాధంతా ఇప్పుడు తీరిపోయింది. ఇందాక నాతో యుద్ధంలో మనవాళ్లంతా చూస్తుండగా వాడు నా కేతనాన్ని చించి, సూతుణ్ణి గుర్రాల్ని చంపి నా ఒళ్లంతా తూట్లు పొడిచి గాయాలు చేశాడు. భీముడి చేతిలో దుర్యోధనుడు చావుబతుకుల్లో వున్నాడని నన్ను వదిలి అటు పోతే బతుకు జీవుడా అని నేనిటు వచ్చా. ఏమైనా, గడిచిన పదమూడేళ్లుగా కర్ణుణ్ణి తలుచుకుని నాకు కునుకు పట్టలేదు. భీష్ముడి చేత గాని, ద్రోణుడి చేత గాని పడని అవమానం వాడి చేత పడ్డాను నేను. మన కష్టాలన్నిటికీ మూలం వాడు. అలాటి వాణ్ణి వాడి కొడుకులు చుట్టాలు చూస్తుండగా నీకెలాటి గాయాలూ కాకుండా చంపగలిగావంటే వీరుడివంటే నువ్వే. ఎలా చంపావ్ వాణ్ణి, భల్లంతో తల నరికావా, రొమ్మున గొప్ప నారసాన్ని నాటి చంపావా?” అని తేలికపడ్డ మనస్సుతో పట్టలేని ఆనందంతో పొగిడుతూ అడిగాడు ధర్మరాజు.

అర్జునుడు అవాక్కయ్యాడు. “నేను సంశప్తకుల్తో పోరుతుంటే అనేకమంది రథికుల్ని తీసుకుని అశ్వత్థామ వచ్చి తలపడ్డాడు. ఎన్ని విధాలుగా పోరినా వదలక అతని బాణవర్షంలో మా ఇద్దర్నీ ముంచి ఎక్కడ ఏం వుందో కనపడనంతగా కప్పేశాడు. చివరికి ఎంతో కష్టం మీద అతన్ని వొదిలించుకుని నీ కోసం చూస్తే నువ్వు కనపడలేదు. భీముడు తప్ప మనవాళ్లెవరూ కర్ణుడి ముందు నిలబడ్డ వాళ్లు లేరు. నీ గురించి అడిగితే భీముడు ఇక్కడికి వచ్చినట్టు చెప్పాడు, నీ క్షేమం చూసి వెళ్దామని వచ్చాం, ఇక వెళ్లి కర్ణుడి అంతు చూస్తాం” అని చెప్పాడతను.

తననుకున్నట్టు కాక కర్ణుడు చక్కగా బతికేవున్నాడని తెలిసే సరికి ధర్మరాజుకి ఒళ్లు మండిపోయింది. “యుద్ధంలో చావటమో పక్కకి తొలిగిపోవటమో సరైనవే గాని ఎంత గాయాలైనా ఇలా పారిపోయి రావటం కాదు. వచ్చి అందరికీ చులకనయ్యా నేను. నువ్వూ ఏం తక్కువ తిన్లేదు. ఇదివరకే నకుల సహదేవులు ఓడారు. ఇంక మనమెవ్వరం యుద్ధానికి తిరిగి వెళ్లక్కర్లేదు. నేరుగా అడవులకి పోదాం పద. లేకపోతే దుర్యోధనుడి దగ్గరికి పోయి యాచిస్తే ఏదన్నా పనిస్తాడేమో చూసుకుందాం. నువ్విలాటి వాడివని ముందే ద్వైతవనంలో చెప్తే అసలింతదూరం తెచ్చి యుద్ధంలో కొడుకుల్ని బంధువుల్ని చంపుకునే వాణ్ణి కాదు కదా! అప్పుడు నేను కర్ణుణ్ణి చంపుతా అని చేసిన నీ ప్రతిజ్ఞ వట్టి మాటేనని తేలిపోయింది. దేవతలిచ్చిన రథం, గుర్రాలు, కపికేతనం ఉన్నయ్. పెద్ద తాటిచెట్టంత గాండీవం వుంది. స్వయాన కృష్ణుడే సారథి. ఇన్నీ ఉన్నా కర్ణుడికి ఓడి ఇలా పరిగెత్తుకొచ్చావంటే ఏమనుకోవాలి? దుర్యోధనుడప్పుడే చెప్పాడు, కర్ణుడు ఎదటపడితే నువ్వు పరిగెత్తుతావని, నేను విన్నానా? ఇప్పుడే గనక అభిమన్యుడో ఘటోత్కచుడో వుంటే నాకింత పరాభవం కలగనిచ్చేవాళ్లా? అసలు నువ్వంటే గడ్డిపోచ కింద లెక్కేసేగా కర్ణుడు నన్నవమానించటానికి వెనకాడంది? ఏ మొహం పెట్టుకుని ఇలా పారిపోయొచ్చావ్? నీ గాండీవం కృష్ణుడి చేతికిచ్చి నువ్వు సారథ్యం చేస్తే అతను ఒక్క క్షణంలో ఆ కర్ణుణ్ణి చంపేవాడు కదా? అసలు కుంతి కడుపున ఎట్లా పుట్టావో నువ్వు?” అని చడామడా తిడుతుంటే –

అర్జునుడు కత్తి దూసి ధర్మరాజుని చంపటానికి లంఘించబోతుంటే అడ్డుకున్నాడు కృష్ణుడు. “ఇక్కడ శత్రువులెవరూ లేరే, ఎందుకీ కత్తులు దుయ్యటం?” అంటే అర్జునుడు “గాండీవాన్ని ఇతరులకియ్యమని ఎవరన్నా అంటే వాళ్ల తల బద్దలు కొడతానని ఇదివరకే ప్రతిజ్ఞ చేసుకున్నా. ఇప్పుడితను ఆ మాట అనటం నువ్వే విన్నావ్, సత్యవ్రతుణ్ణి నేను. నేనేం చెయ్యాలో నువ్వే చెప్పు” అన్నాడు క్రోధంగా. కృష్ణుడు “మతిలేని మాటలు మాట్టాడకు” అని అతన్నదిల్చి “పెద్ద వాళ్ల దగ్గరుండి సేవ చెయ్యనందువల్ల నీకు ధర్మసూక్ష్మాలు తెలీవు. సత్యం ఎప్పుడు ధర్మం, ఎప్పుడు కాదు, అనేది తేలికైన విషయం కాదు. చెప్తా విను. సత్యం, అహింస – ఈ రెండు అత్యుత్తమ ధర్మాలు. ఐతే అహింసతో సత్యాన్ని కాపాడాలి, అవసరమైతే అసత్యంతో నైనా అహింసని కాపాడాలి. ఇలా సత్యరక్షణం కోసం అన్నని చంపుతాననటం ధర్మమార్గం కాదు. ప్రాణహాని వేళ, సర్వధనాలూ పోయే వేళ చెప్పే సత్యం అనృతం, అసత్యమే సూనృతం. నీలాగే కౌశికుడనే వాడొకడు ఒక గ్రామానికి దగ్గర్లో తపస్సు చేసుకునేవాడు. అతను సత్యవ్రతం పట్టి ఎప్పుడూ సత్యమే చెప్పేవాడు. ఒకరోజు కొందర్ని దొంగలు తరుముతుంటే వాళ్లు అతని దగ్గర్లో దాక్కున్నారు. దొంగలొచ్చి కౌశికుణ్ణి వాళ్లెక్కడున్నారని అడిగితే సత్యవాది కనక అతను వాళ్లెక్కడుందీ చూపించాడు, దొంగలు వాళ్లని కొట్టి చంపి వాళ్ల ధనమంతా అపహరించారు. ఆ దోషం వల్ల అతను నరకానికి పోయాడు. కనక హింసకి దారి తీసే సత్యం ధర్మం కాదు. పెద్దలనడిగి తెలుసుకోకుండా మూర్ఖులు అధోగతికి పోతారు. కాబట్టి ఇప్పుడు చెప్పు ఈ అజాతశత్రువుని చంపటం ధర్మమా అధర్మమా?” అని గద్దించాడు.

అర్జునుడు మెత్తబడ్డాడు. “అలాగైతే నాకు అసత్యదోషం అంటకుండా, ధర్మరాజుకి కీడు కలక్కుండా వుండే ధర్మమార్గం ఏదో నువ్వే చెప్పు” అనడిగాడు. ” అతన్ని నువ్విలాటి వాడివి అలాటి వాడివని తిట్టు, అదే చంపటంతో సమానం. ఆ తర్వాత నమస్కారం చేసి ప్రసన్నుణ్ణి చేసుకో” అని బోధించాడు కృష్ణుడు. అర్జునుడికి ఆ ఆలోచన నచ్చింది. ధర్మరాజు నుద్దేశించి “శత్రుమూకల్ని నేలమట్టం చేసే మహాబాహుబలుడు భీముడు నన్నంటే అర్థం వుంది గాని పిరికిపందవై పారిపోయొచ్చిన నీకు నన్ను తిట్టే అర్హత ఎక్కడిది? ఎప్పుడు ఏ యుద్ధంలో నువ్వు ఏం వుద్ధరించావని నన్నిన్ని మాటలన్నావ్? మనకి కౌరవుల్తో వైరం రావటానికి కారణం నీ జూదం. రాజ్యం పోవటానికి, మనందరం అడవుల్లో నానా కష్టాలు పడటానికి అదే కారణం. ఐనా ఐందేదో ఐంది, ఇకనుంచైనా ఇలాటి దుర్బుద్ధితనాలు మాని మేము పౌరుషంతో సంపాయించి తెచ్చింది అనుభవించు. నోటికొచ్చినట్టు మాట్టాడితే పడేవారెవరూ లేరిక్కడ” అని దూషించాడు అర్జునుడు.

అంతలోనే బాధపడి కత్తిని ఒరనుంచి లాగాడు. “మళ్లీ ఏమైంది కత్తి తీశావ్” అని కృష్ణుడంటే “ఈ మహానుభావుణ్ణి ఇంతగా తిట్టినందుకు నాకు ప్రాయశ్చిత్తం తల తెంచుకోవటమే” అని అందుకు సిద్ధమౌతుంటే ఆపి “అందుకు తలతెంచుకోనక్కర్లేదు, ఆత్మస్తుతి చాలు. నిన్ను నువ్వు పొగుడుకోవటం చావుతో సమానం” అని సమాధాన పరిచాడు కృష్ణుడు. అలాగే అని అర్జునుడు గాండీవం చేతబట్టి “పరమశివుడు తప్ప నాతో ఉజ్జీ ఈ మూడు లోకాల్లోనూ లేడు. అన్ని దిక్కులా గెలిచి లెక్కలేనంత ధనాన్ని నీకు తెచ్చి ఇచ్చి రాజసూయం చేయించాను గుర్తుందా? వీరగణాలైన సంశప్తకుల్ని ఏదో కొద్దిమంది తప్ప అందర్నీ పరలోకాలకి పంపించా. నా మూలానే కురుసేన చాలాభాగం హరించిపోయింది” అని చెప్పుకుని వినయంగా ధర్మరాజుకి నమస్కరించి “నేనిప్పుడు పలికిన కారుకూతల్ని పట్టించుకోవద్దు. నీకంటె నాకు పెద్ద ఎవరూ లేరు. నన్ను దీవించి పంపితే వెళ్లి కౌరవసేనని అల్లకల్లోలం చేసి కర్ణుణ్ణి చంపి దుర్యోధనుడికి దుఃఖం కలిగిస్తా. ఇవాళ నేనో కర్ణుడో తేలిపోవాలి” అన్నాడు.

“నా మూలానే మీకందరికీ అనేక కష్టాలు కలిగినయ్. కుటుంబానికింత హాని కలిగించిన నన్ను చంపటమే ధర్మం. నువ్వు కనికరించి వదిలినా నేను అడవులకి పోతా. నాలాటి భీరువు, అసమర్థుడు రాజుగా తగడు. మీరు భీమసేనుడికి పట్టం గట్టండి,” అని లేచి అడవులకి బయల్దేరాడు ధర్మరాజు. కృష్ణుడతన్ని ఆపి ప్రణామం చేస్తూ “అర్జునుడి ప్రతిజ్ఞ విషయం మనకి తెలియదు గనక పొరపాటు జరిగిపోయింది. అందువల్ల ధర్మహాని కలక్కుండా అతను నిన్ను కొన్ని పరుషపు మాటలనాల్సి వచ్చింది. అవి మనసులో వుంచుకోవద్దు. ఈరోజు కర్ణుడి చావు ఖాయం, నన్ను నమ్ము. నీకెప్పుడైతే కోపం తెప్పించాడో అప్పుడే వాడి చావు సిద్ధమై పోయింది” అని అనునయించాడు. దాంతో ధర్మరాజు శాంతుడయాడు. “నేనూ నోరు జారాను, అది పొరపాటే. ఏమైనా సరైన ధర్మాన్ని బోధించి మమ్మల్నిద్దర్నీ కాపాడావ్” అని కృష్ణుణ్ణి స్తుతించాడతను.

అర్జునుడింకా దుఃఖితుడై వుండటం చూసి కృష్ణుడు “అన్న ఆశీస్సులందుకో, మనం వెళ్లి కర్ణుణ్ణి చంపాల్సిన పని వుంది. ఇది విచారానికి సమయం కాదు” అంటే అతను ఏడుస్తూ అన్న పాదాల మీద వాలాడు. ధర్మరాజూ అతన్ని ఆదరంగా కౌగిలించుకుని కన్నీళ్లు పెట్టుకున్నాడు. ఇద్దరూ కొంచెంసేపు ఏడ్చారు. ఇంతలో కృష్ణుడు పరిజనుల చేత నీళ్లు తెప్పిస్తే ఇద్దరూ ముఖాలు కడుక్కుని స్వస్థులయారు. ధర్మరాజు తమ్ముణ్ణి మళ్లీ కౌగిలించుకున్నాడు. “కర్ణుడి మూలానే ఇదంతా. నన్నెంతగానో అవమానించిన ఆ ధూర్తుణ్ణి నువ్వు వధించివస్తే తప్ప నేను బతకలేను” అన్నాడతను. అర్జునుడు కూడ “వాణ్ణీ వాడి బంధువుల్నీ చంపకుండా నేను తిరిగిరాను, నీ పాదాల మీద ఆన. మీరద్దరూ వాడు చావాలని కోరండి, నేను సాధించి వస్తా” అని బదులిచ్చాడు.

గుర్రాలకి మేత పెట్టించి, నీళ్లు తాగించి రథం సిద్ధం చేసి ధర్మరాజు ఆశీస్సులు తీసుకుని కృష్ణార్జునులు కర్ణవధకి బయల్దేరారు. దార్లో అర్జునుడికి చెమటలు పట్టటం గమనించాడు కృష్ణుడు. “దేవతలకైనా అసాధ్యులైన వాళ్లెందర్నో జయించిన వాడివి నువ్వు. నీకు ఎదురెవరు? భీష్మ ద్రోణుల్ని నీ దివ్యాస్త్రాల్తో ఓడించావ్, అత్యాశ్చర్యకరంగా సైంధవుణ్ణి చంపావ్. నిన్ను మించిన వాళ్లెవరూ లేరు. ఎలాటి సందేహమూ నీమనసులో వద్దు. నీకున్న దివ్యబాణాలు, నీ ధనుర్వేదకౌశలం ఇంకెవరికున్నయ్? కౌరవులేదో కర్ణుడు నీ సరిజోదు అనుకుంటున్నారు గాని, అతనికి చావూ నీకు కీర్తీ తథ్యం. మన భీముడైనా మరెవరైనా విజృంభిస్తున్నారంటే అది నీ అస్త్రాల మహిమ వల్లే. కృపుడు, అశ్వత్థామ, కృతవర్మ, కర్ణుడు, శల్యుడు – వీళ్లంతా నీచేతిలో చచ్చేవాళ్లే. పోనీ కృపుణ్ణి, అశ్వత్థామని దయతల్చి వదిలేద్దామని నీకనిపిస్తే అలాగే చేద్దాం. మిగిలిన వాళ్లు చావటం మాత్రం తప్పదు. కర్ణుడు మిమ్మల్ని పెట్టిన కష్టాలు గుర్తు తెచ్చుకో. ఆనాడు నిండుకొలువులో ద్రౌపదిని సమర్థుడైన భర్తని మరొకణ్ణి చూసుకోమని వాడన్న మాట మర్చిపోయావా? నేను సంధి చెయ్యటానికి వెళ్తే నన్ను బంధించాలని చూసింది వాడే. వంచనతో అభిమన్యుడి చేతివిల్లు విరిచి ఆ చిన్నబిడ్డ ప్రాణాలు తీయించిన వాడు కర్ణుడే. ఇప్పటికీ అది తలుచుకుంటే మనసు కలుక్కుమంటుంది. అడుగో కర్ణుడు, వాణ్ణి చంపి మనవాళ్లందరికీ ఆనందం కలిగించు” అని అతన్ని ప్రోత్సహించాడు కృష్ణుడు.

అర్జునుడు సమరావేశంతో “నువ్వు నా పక్కనుంటే ఇప్పుడు త్రిలోకాల్నీ జయిస్తా, ఈ కర్ణుడొక లెక్కా?” అని సంరంభంగా ఆదిశేషుడి వంటి తన హస్తంతో కొండలాటి గాండీవాన్నెత్తి నారిసారించి “ఇప్పుడు నా బాణాల దెబ్బల్తో కౌరవులకి వాళ్లు చేసిన దుశ్చర్యల్ని గుర్తుకు తెప్పిస్తా. రాజ్యం ధర్మరాజుకి ఇప్పిస్తా. ఆకాశచారులంతా నా ప్రతాపాన్నే పొగుడుకుంటూ వెళ్లేట్టు చేస్తా. మనవాళ్లంతా నన్ను గౌరవించేట్టు చూస్తా” అని ఆవేశంగా మాట్లాడాడు.

ఈలోగా కర్ణుడి కొడుకొకడు ఉత్తమౌజుడి చేతిలో మరణించాడు. శోకంతో, క్రోధంతో కర్ణుడతని గుర్రాల్ని చంపి కేతనాన్ని విరిస్తే అతను కత్తి తీసుకుని కిందికి దూకి దగ్గర్లో వున్న కృపాచార్యుడి గుర్రాల్ని కూల్చి శిఖండి రథం ఎక్కాడు. విరథుడై కింద పడ్డ కృపుణ్ణి కొట్టటానికి మనసు రాక వదిలేశాడు శిఖండి. అశ్వత్థామ వేగంగా వచ్చి మేనమామని తన రథం మీద ఎక్కించుకుని తీసుకెళ్లాడు.

మరోవంక భీముడు అర్జునుడు ఎంతసేపైనా రాలేదేమిటని వ్యాకులపడ్డాడు. ఒకవేళ ధర్మరాజుకేమైనా ఐందేమోనని సందేహం కలిగిందతనికి. ఐతే యుద్ధభూమిని విడిచి వెళ్లి పరామర్శించే అవకాశం లేకపోవటంతో ప్రస్తుతానికి దుఃఖోపశమనానికి మందు కౌరవుల్ని చంపటమే అని నిశ్చయించుకున్నాడు. తన సారథి విశోకుడితో “ఎదురుగా కౌరవులు ఎవరెవరున్నారో సరిగా చూసుకో, మనకి కావాల్సినన్ని బాణాలున్నయ్యో లేదో చూడు” అంటే అతను “ఎదురుగా ఎవరుంటే ఏం, వాళ్లలో నీ ముందు నిలవగలిగే వాళ్లెవరు? ఇక అస్త్రశస్త్రాలంటావా, ఆరెడ్ల బండి నిండా వున్నయ్. ఐనా నీ గద వుండగా ఇవన్నీ నీకెందుకు?” అని ఉత్సాహపరిచాడతను. ఆదరంగా అతని చేతిని తట్టాడు భీముడు. “ఇప్పుడు నేనీ కౌరవమూకని చేతులతీట తీరేట్టు చెండుతా చూడు. సభలో చేసిన ప్రతిజ్ఞలు తీర్చే సమయం దగ్గరపడింది” అంటూనే దూరంగా కౌరవసేనల కోలాహలం చూసి “మనం మొదలుపెట్టక ముందే కౌరవసైన్యం అటుపక్క కకావికలై పరిగెత్తుతుంది, అర్జునుడటు వచ్చాడా ఏమిటి?” అనడిగాడు.

విశోకుడటు చూసి ఆనందంగా “నిజమే, అదుగో కపిధ్వజం. కౌరవ గజసైన్యాన్ని తరుముతున్నాడు అర్జునుడు. కృష్ణుడి మేనికాంతి, అర్జునుడి కిరీటకాంతి ధగధగలు ఆకాశం నిండుతున్నయ్” అంటే “ఇంత సంతోషకరమైన మాట చెప్పావ్, నీకు వందమంది దాసీల్ని, ఇరవై గుర్రాల్ని, పద్నాలుగు గ్రామాల్నిస్తున్నా” అని చెప్పాడు భీముడు సంతోషంతో పొంగిపోతూ.

గజసైన్యాన్ని కరువు తీరా మర్దించి భీముడున్న వైపుకి బయల్దేరాడు అర్జునుడు. మన బలాలు అతనికి అడ్డుపడి కమ్ముకుంటే పాముపిల్లల్ని పరిహరించే గరుత్మంతుడిలా అతను మన చతురంగబలాల్ని చావుదెబ్బలు కొట్టాడు. ఎదురుగా యుద్ధానికి వువ్విళ్లూరుతూ కర్ణుడి వ్యూహం కనిపిస్తే దాని మీదికి కదిలాడు అర్జునుడు. అదిచూసి భీముడు మహోత్సాహంతో తన ముందున్న మన మొన మీదికి దాడి చేశాడు. దుర్యోధనుడు మనమొనలోని దొరల్ని అతని మీదికి పురిగొల్పాడు కాని భీముడా సైన్యాన్ని నుగ్గుచేశాడు. అప్పుడు నీ కొడుకు శకునిని అతని మీదికి పంపాడు. శకుని తీవ్రంగా అతన్నెదుర్కుని అనేక బాణాలు అతని వక్షాన కొట్టాడు. భీముడవి లెక్క చెయ్యకుండా ఒక క్రూర నారాచాన్నతని మీద వేస్తే గొప్ప లఘువుతో శకుని దాన్ని ఇరవైమూడు అమ్ముల్తో ముక్కలు చేశాడు. భీముడతని విల్లు విరిచాడు. నీ మరిది ఇంకో విల్లు తీసుకుని పదహారు బాణాల్తో అతని వింటిని, కేతువుని విరిచి గుర్రాల్ని, సూతుణ్ణి గాయపరిచాడు. మహాక్రోధంతో భీముడు యముడి నాలిక లాటి శక్తినొకదాన్ని విసిరితే శకుని దాన్ని పట్టుకుని తిరిగి భీముడి మీదికే విసిరేశాడు. అది భీముడి చేతికి తగిలి గాయం చేసింది. భీముడింక సహించలేక ఒక దృఢమైన వింటిని తీసుకుని శకుని విల్లు విరిచి అనేక నిశితాస్త్రాల్తో అతన్ని కొట్టాడు. ఆ దెబ్బకి శకుని చచ్చినట్టు నేలమీద పడ్డాడు. దుర్యోధనుడతన్ని తన రథం మీద వేసుకుని దూరంగా తీసుకెళ్లాడు. మన సైన్యం హాహాకారాలు చేసింది. దొరలు వెనక్కి తిరిగితే భటులూ వాళ్ల కన్నా ముందే పరిగెత్తారు.

కర్ణుడు మన సేనల్ని కూడగట్టి నిలిపి కరూశ, పాంచాల, చేది సైన్యాల్ని కల్లోలం చేయసాగాడు. భీముడు, శిఖండి, ధృష్టద్యుమ్నుడు, ద్రౌపదేయులు, సాత్యకి అతన్నడ్డుకోవటానికి ప్రయత్నించారు. అలాగే నకుల సహదేవులు కూడ వచ్చి వాళ్లతో కలిశారు. ఐనా క్షణక్షణానికి పెరుగుతున్న ఉత్సాహంతో కర్ణుడు అందరికీ అన్ని రూపులై వాళ్ల బలగాల్ని చించి చెండాడుతూ నెత్తుటి మడుగులు పారించాడు. దూరాన మరోవైపున్న మన సైన్యాన్ని మర్దిస్తున్న అర్జునుడది చూసి ఇక మనం వెళ్లి కర్ణుడితో తలపడదాం అంటే కృష్ణుడలాగే రథాన్ని కదిలించాడు. మహావేగంగా వస్తున్న ఆ రథాన్ని గమనించాడు శల్యుడు. కర్ణుడితో “కపిధ్వజం భీకరంగా ఎగురుతుంటే కృష్ణుడు అద్భుత చాతుర్యంతో నడుపుతుంటే శ్వేతాశ్వాల్తో వెలుగులు చిమ్ముతూ వస్తున్నాడు అర్జునుడు, అటు చూడు. అతనికి అటూ ఇటూ తోడుగా ఎవరూ లేరు. ఒకడే నీతో తలపడటానికి వస్తున్నాడు. మనం తప్ప అతన్నాపే వాళ్లెవరూ లేరిక్కడ” అంటే కర్ణుడు విజయుడి వీరవిక్రమాల్ని, కృష్ణుడి మహత్యాన్ని పొగిడి “అలాటి వాళ్లతో తలపడగలవాణ్ణి నేనొక్కణ్ణే. ఇంతకన్నా కావలసిందేమిటి మన రథం వాళ్లకెదురుగా పోనివ్వు” అన్నాడు ఉత్సాహంగా.

అదిచూసి దుర్యోధనుడు కృప, కృతవర్మ, అశ్వత్థామ, శకునుల్ని పురిగొల్పితే వాళ్లు కర్ణుణ్ణి దాటి వెళ్లి అర్జునుణ్ణి చుట్టుముట్టారు. అర్జునుడు వాళ్లని లెక్కచెయ్యకుండా అందర్నీ అనేక విధాలుగా హింసించి భీముడి దగ్గరికి వెళ్లి అతనికి ధర్మరాజు క్షేమం చెప్పి నువ్వింక కాసేపు విశ్రాంతి తీసుకో అని చెప్పి మన సైన్యం మీదికి జింకల గుంపు మీద దూకే సింహంలా విజృంభించాడు.

నీ కొడుకులు పదిమంది వేగంగా వెళ్లి అతన్ని చుట్టుముడితే అతను వాళ్ల తురగ, కేతన, సూతుల్ని చెండాడి మెరుగుబాణాల్తో వాళ్ల మెడలు నరికాడు. కౌరవరథికులు తొంభైమంది దాడికి దిగితే అన్నే బాణాల్తో వాళ్లందర్నీ రణభూమికి బలిచ్చాడు. పదమూడువందల మదపుటేనుగుల దళంతో ఆభీరులు మొదలైన మ్లేచ్ఛ సైన్యాలు కమ్ముకుంటే వాళ్ల మీద అనేక బాణాలేశాడతను. ఐనా వాళ్లు ఆగకపోతే భీముడొచ్చి అతన్నాదుకున్నాడు. అప్పటికీ అవి పోకపోతే భీముడు గద తీసుకుని రథం మీంచి దూకి వీరవిహారం చేస్తుంటే అర్జునుడు మరోవంక అంపవర్షం కురుస్తూ గాయాలు కాని చతురంగబలం లేకుండా చూశాడు.

మనసైన్యాలింక నిలవలేక కర్ణుడి రక్షణకి పరిగెత్తితే అతను వాళ్లనాదుకుని అడ్డుపడ్డాడు. నీ కొడుకులు కూడ అతనికి తోడుగా నిలబడ్డారు. అలా మన వ్యూహాన్ని నిలబెట్టి అర్జునుడి మీదికి కదిలాడు కర్ణుడు. అటుపక్క భీముడు కూడ తన రథం ఎక్కి అర్జునుణ్ణి కలుసుకున్నాడు. ఐతే వాళ్లిద్దర్నీ దాటుకుని పాంచాలబలాలు కర్ణుడితో తలపడినయ్. సాత్యకి, ద్రౌపదేయుల్తో పాండవబలాలు కూడ వాళ్లతో జతకూడినయ్.

కర్ణుడు శత్రువీరులందర్ని ముప్పుతిప్పలు పెట్టి కేకయకుమారుణ్ణి బాణానికి బలిచేస్తే వాడి తండ్రి కోపోద్రేకంతో కర్ణుడి కొడుకు ప్రసేనుణ్ణి అతని తండ్రి ఎదుటే చంపాడు. పుత్రశోకం, కోపం కలగలిసి కర్ణుడతన్ని అప్పటికప్పుడే కొడుకు దగ్గరికి పంపేశాడు. ఇంతలో సాత్యకి వేరే గుర్రాల్ని కట్టుకుని వచ్చి కర్ణుడి కొడుకు సుషేణుణ్ణి పట్టుకున్నాడు. వాడి గుర్రాల్ని చంపి ముప్పై నిశితాస్త్రాల్తో వాణ్ణీ పైకి సాగనంపితే కర్ణుడు మహోగ్రుడై ఒక తీవ్రనారసాన్ని సాత్యకి మీద వేస్తే దాన్ని శిఖండి మూడు శిలీముఖాల్తో మధ్యలోనే తుంచి మరోమూడు ప్రదరాల్ని కర్ణుడికి గుచ్చాడు. కర్ణుడు శిఖండి ధనువుని, ధ్వజాన్ని విరిచి ధృష్టద్యుమ్నుడి కొడుకు సుదేవుణ్ణి వాడి తండ్రి ఎదుటే చంపాడు.

పాంచాలరథికులు కర్ణుణ్ణి కమ్ముకున్నారు. వాళ్లని దాటి అర్జునుడతనితో తలపడబోతే అతన్ని దాటుకుని ఉత్తమౌజుడు, జనమేజయుడు, యుధామన్యుడు, శిఖండి, ధృష్టద్యుమ్నుడు కర్ణుణ్ణి తాకారు. ఐతే అతను ఏమాత్రం తొట్రుపడకుండా వాళ్లందరినీ బాణవర్షంలో ముంచెత్తి కేతువుల్ని, గుర్రాల్ని, సూతుల్ని, ధనుస్సుల్ని, తూణీరాల్ని ముక్కలుముక్కలు చేసి సింహనాదం చేశాడు. ద్రౌపది కొడుకులు అతని మీదికి కదిలారు. వాళ్లు వేసే బాణాల్ని మధ్యలోనే తుంచుతూ అతనికి సాయపడుతున్న దుర్యోధనుడి శరీరాన ఎనిమిది నిశితబాణాలు నాటాడు సాత్యకి. దుర్యోధనుడితో పాటు కర్ణ, కృప, కృతవర్మలు సాత్యకితో పోరారు. ఘోరసమరమైంది.

అప్పుడు దుశ్శాసనుడు భీముడితో తలపడ్డాడు. భీముడు మహోత్సాహంతో దుశ్శాసనుణ్ణి చూసి “నాకు ఇలాటి అవకాశం ఇచ్చి ఆ బ్రహ్మ ఇన్నాళ్లకి దయచూపించాడు. ఆ సభలో నీకున్న బాకీ అంతా వడ్డీతో సహా తీర్చేస్తారా తమ్ముడా” అంటే “సభలోనే కాదు, లక్క యింట్లో చిచ్చు పెట్టటం, నీ అన్న మామ చేతిలో జూదంలో ఓడటంతో మీరంతా అడవుల్లో తిరగటం, చివరికి విరాటుడి కొలువులో దీనంగా బతకటం ఇవన్నీ జగమెరిగిన సత్యాలే. ఐనా యుద్ధానికొచ్చి వృథామాటలెందుకు?” అన్నాడు దుశ్శాసనుడు. భీముడు మూడు భల్లాల్తో అతని కేతనాన్ని, వింటిని, సారథిని నరికి ఒక నారసాన్ని అతని మొహాన నాటాడు. దుశ్శాసనుడు తగ్గకుండా రథం తనే నడుపుకుంటూ ఇంకో విల్లు తీసుకుని పన్నెండమ్ములు భీముడికి నాటాడు. అంతతో ఊరుకోకుండా భీముడి విల్లు విరిచి ఆరమ్ములు సారథికి గుచ్చి ముప్పై బాణాలు భీముడి శరీరానికి కొట్టాడు. భీముడు మరోవిల్లు తీసుకుని ఏభై నిశితాస్త్రాలు దుశ్శాసనుడి ఒంటికి గుచ్చితే అతను భల్లాల్తో గుర్రాల్ని చంపాడు.

విరథుడై ఒక భీకరమైన గద తీసుకుని కిందికి దూకాడు భీముడు. దుశ్శాసనుడి గుర్రాల్ని మోది చంపాడు. భుజబలంతో నీ కొడుకు రథాన్ని ఒక్క తోపున పడేశాడు. ఈలోగా దుశ్శాసనుడొక గట్టి తోమరాన్ని తీసుకుని లాఘవంగా కిందికి దూకి తప్పించుకున్నాడు. ఆ తోమరంతో భీముడి వక్షాన మోదాడతను. పదమూడేళ్లు పడ్డపాట్లు కళ్లముందు కదుల్తుంటే భీముడు వీరావేశంతో గదని అతని మీద విసిరాడు. దాంతో దుశ్శాసనుడు నెత్తురు పారుతుండగా నేలబడ్డాడు. భీముడతని మీద లంఘించి మెడ తొక్కి పట్టి “నువ్వప్పుడు సభలో అన్న మాటలు చాలక ఇప్పుడు నువ్వేమంటావో విందామని వచ్చా, ఏమంటావో అను, వింటా” అని మన సేన వంక చుట్టూ చూస్తే దావాగ్ని వెంటబడితే పరిగెత్తే జంతువుల్లాగా పరిగెత్తారందరూ. నీ సైన్యంలో సమర్థులైన వాళ్లు కూడ ఏమీ చెయ్యటానికి చేతులు రాక అవాక్కులై చూస్తూ నిలబడిపోయారు.

భీముడు దుశ్శాసనుణ్ణి పట్టి పైకెత్తి గిరగిర తిప్పి నేలకేసి కొట్టి కాళ్లతో తన్ని మోకాళ్లతో పొడిచి మొహాన్న పిడిగుద్దులు గుద్ది మెడ తొక్కిపట్టి భీభత్సంగా కుమ్మి “ఇప్పుడు నీ రక్తం తాగబోతున్నా, నీ దిక్కున్న వాళ్లని పిలువ్, ఎవడన్నా ఒచ్చి నిన్ను రక్షిస్తాడేమో” అని కత్తి దూసి అతని మొహం మీద ఝళిపించి ఉగ్రనరసింహుడు రాక్షసుణ్ణి చంపినట్టు దుశ్శాసనుడి రొమ్ము చీల్చి ఎగజిమ్ముతున్న రక్తం దోసిటపట్టి తాగి మొహానికి, ఒంటికి పూసుకుని లేచి చుట్టూ చూశాడు. “తల్లిపాల కన్నా, రకరకాల తేనెల కన్నా, ఖండచక్కెర పాల కన్నా రుచిగా వుందీ రక్తం” అని అరిచి చెప్తుంటే సైన్యాలు భయపడి పరిగెత్తినయ్, కొందరు ఆయుధాలు పారేసి పారుతుంటే మరికొందరు మహాభీతితో మూర్ఛపోయారు. ఒక చేత్తో దుశ్శాసనుడి కాలు పట్టుకుని లేపి చుట్టూ తిప్పుతూ “నేను చేస్తానన్న పనుల్లో ఒకటిప్పుడు పూర్తయింది. ఇక దుర్యోధనుణ్ణి పడేసి తన్నే పని ఒక్కటి మిగిలుంది” అని అతను అరిచి చెప్తుంటే కర్ణుడాదిగా అందరూ బొమ్మల్లా చూస్తూ నిలబడిపోయారు. భీతితో సకలేంద్రియాలు వాళ్ల వశం తప్పినయ్. అర్జునుడు మాత్రం భీముడు ప్రతిజ్ఞ తీర్చకుండా ఎవరన్నా అడ్డుపడతారా అని జాగ్రత్తగా అందర్నీ గమనిస్తూ అలా ఎవ్వరూ ముందుకు రాకపోవటంతో తృప్తి చెందాడు. ఇంతలో నీ కొడుకులు కవచి, నిషంగి, పాశి, దండధారుడు, ధనుర్గ్రహుడు, నలోలుపుడు, సహుడు, షండుడు, వాతవేగుడు, సువర్చసుడు కలిసి భీముడి మీద అనేక బాణాలేస్తూ కమ్ముకున్నారు. ఐతే పదిభల్లాల్తో అతనా పదిమందినీ చంపాడు.

ఇదంతా చూస్తూ కర్ణుడు వెలవెలబోతూ నిలబడ్డాడు తప్ప ఏమీ చెయ్యలేదు. శల్యుడతనితో “భీముడలా దుశ్శాసనుడి రొమ్ము రక్తం తాగుతుంటే చేతలుడిగిపోయి నిలబడ్డారందరూ. నువ్వు సేనాపతివి, అందర్నీ కూడగట్టి యుద్ధం చేయించటం నీపని. నీకొడుకు వృషసేనుడొక్కడే తేరుకుని పాండవుల మీదికెళ్తున్నాడు. అర్జునుణ్ణి ఢీకొనేపని నీది కదా?” అంటే తెలివి తెచ్చుకుని కర్ణుడు సమరోన్ముఖుడయ్యాడు.

వృషసేనుడు భీముడి మీదికి దూకితే నకులుడడ్డుపడి అతని కేతనం, గొడుగు, విల్లు ఖండించాడు. వృషసేనుడు మరో విల్లు తీసుకుని నకులుడి రథాన్ని, గుర్రాల్ని కూల్చాడు. వాలు, పలక తీసుకుని నకులుడు కిందికి దూకి చుట్టుపక్కలున్న భటుల్ని మట్టుబెట్టాడు. వృషసేనుడు పలక ముక్కలు చేసి కత్తిని నరికి నకులుడికి నారసాలు నాటాడు. దాంతో ధృష్టద్యుమ్నుడు, యుధామన్యుడు, ఉత్తమౌజుడు, శిఖండి, జనమేజయుడు, సాత్యకి, ద్రౌపదేయులు వృషసేనుణ్ణి చుట్టుముడితే మనవైపు నుంచి కృతవర్మ, కృపుడు, అశ్వత్థామ, దుర్యోధనుడు, శకుని, అతని సోదరులు వెళ్లి వాళ్లతో తలపడ్డారు.

కళింగ గజసేనలు వచ్చి మన వాళ్లని చిక్కుపరిస్తే కృతవర్మ, సుయోధనుడు, శకుని వాటినెదిరించి భీభత్సంగా పీనుగుపెంటలు చేశారు. భీముడు, ఇతర శత్రురథికులు ఆ ముగ్గుర్నీ ఢీకొన్నారు. రణం దారుణం ఐంది. కర్ణుడి వెనక భాగాన గజసైన్యం మీద యుద్ధం చేస్తున్న నకులుడి కొడుకు శతానీకుడి మీద వృషసేనుడు అమ్ములవాన కురిసి ఒక భల్లంతో అతని సారథిని చంపాడు. అదిచూసి భీమార్జునులు వృషసేనుడితో తలపడ్డారు. వృషసేనుడా ముగ్గుర్నీ మూడేసి అమ్ముల్తో కొట్టి ఏడు బాణాలు నకులుడికి గుచ్చి కృష్ణుడి మీద పన్నెండు సాయకాలు వేశాడు. అర్జునుడు వేగంగా మిగిలిన వాళ్లని దాటి వృషసేనుడితో ఎదురుగా తలపడితే వృషసేనుడతని వీపున పది వాడితూపులు గుచ్చి కృష్ణుణ్ణి తొమ్మిది బాణాల్తో కొట్టాడు. క్రోధంతో ముడిబడ్డ కనుబొమల్తో సరభసంగా అర్జునుడతని విల్లు విరిచి బాహువులు నొంచి ఒక క్రూరభల్లంతో తల నరికాడు. అక్కడే వున్న కర్ణుడు శోకవ్యాకులుడై కన్నీళ్లు ధారగా కారుతుంటే అర్జునుడికి ఎదురుగా నిలబడి యుద్ధానికి పిలిచాడతన్ని.

అలా ఇద్దరూ ఎదురుగా నిలబడి యుద్ధం ఆరంభిస్తే మిగిలిన వాళ్లంతా ఆపేసి ఆసక్తిగా వాళ్లనే చూస్తూ నిలబడ్డారు. ఆకాశంలో సుర, పితృ, విద్యాధర, సిద్ధ గణాలు, ఇంద్ర, బ్రహ్మ, మహాశివులు కూడ ఆ యుద్ధం చూడటానికి వచ్చి నిలిచారు. అప్పుడు ఇంద్రుడు బ్రహ్మకి నమస్కరించి “నరనారాయణులకి అపజయం లేదని ఇదివరకే చెప్పావు, కనక ఇప్పుడీ యుద్ధంలో అర్జునుడే గెలుస్తాడని నిశ్చయించు. కర్ణుడు పుణ్యలోకాలు పొందుతాడు, ఇంతకాలం ఎన్నో కష్టాలు పడ్డ అర్జునుడు కొంతకాలం రాజ్యసుఖాలు అనుభవిస్తాడు” అని కోరాడు. “వీళ్ల జయాపజయాలు మనం నిశ్చయించటం ఎందుకు?” అని బ్రహ్మ సందేహిస్తే శివుడు “దాన్లో తప్పేం వుంది? ఇప్పుడే నిర్ణయిద్దాం, లోకహితార్థం పుట్టిన ఈ మునుల్ని ఇతరులు ధిక్కరించటం లోకహితం కాదు. కాబట్టి నరనారాయణులకి గెలుపు తథ్యం” అని చెప్తే అందుకు బ్రహ్మ కూడ అంగీకరించాడు. ఇంద్రుడా విషయాన్ని అక్కడున్న మునులకి చెప్పి “మీరు కూడ అర్జునుడి విజయాన్నే కోరండి” అంటే వాళ్లూ అందుకొప్పుకున్నారు. దేవతలు దివ్యదుందుభులు మోగించి పుష్పవృష్టి కురిపించారు.

కృష్ణార్జునులు, కర్ణశల్యులు శంఖాలు పూరించారు. సైన్యమంతా నిశ్శబ్దంగా నిలబడింది.

ముందుగా అర్జునుడి కపికేతనం, కర్ణుడి హస్తికేతనం యుద్ధం చేసుకున్నయ్. కపికేతనం గెలిచింది. తరవాత కృష్ణ శల్యులు, కర్ణార్జునులు తీక్షణాలైన చూపుల్తో ఒకర్నొకరు ఢీకొన్నారు. కృష్ణార్జునుల బలం, కర్ణశల్యుల దుర్బలత్వం తేటతెల్లమయినయ్. కర్ణుడు శల్యుడితో “అర్జునుడు నన్ను చంపితే నువ్వేం చేస్తావ్?” అంటే “కృష్ణార్జునులిద్దర్నీ నా బాహుబలంతో ఓడిస్తా” అన్నాడు శల్యుడు. అదే ప్రశ్న అర్జునుడు కృష్ణుణ్ణడిగితే “సూర్యుడు రాలనీ భూమి పగలనీ మేరువే ఒరగనీ కర్ణుడి చేతిలో నువ్వు ఓడేది జరగదు. విధి వక్రించి అక్కడిదాకా వస్తే కౌరవసేన నంతట్నీ నాశనం చేసి ధర్మరాజుకి పట్టం కడతా” అన్నాడు కృష్ణుడు. దానికి అర్జునుడు కూడ “నవ్వులాటకి అన్నా గాని ఈ కర్ణ శల్యుల్ని చంపటం నాకో లెక్కా? ఇవాళ నువ్వు సంతోషవార్తని ద్రౌపదికి, ధర్మరాజుకి చెప్పటం నిశ్చయం” అని బదులిచ్చాడు.

పాండవ సైన్యాలన్నీ అర్జునుడి వెనకా, పక్కలా నిలబడినయ్. అలాగే మన సైన్యాలు కర్ణుడి వెనకా, పక్కలా నిలబడినయ్. కర్ణార్జునులు యుద్ధానికి సిద్ధమౌతున్నారు. అశ్వత్థామ దుర్యోధనుడి దగ్గరికెళ్లి అతని చేతిని తట్టి ఇలా అన్నాడు “భీష్మ ద్రోణులిద్దరూ యుద్ధంలో అర్జునుడి అస్త్రాలకి పడ్డారు. కర్ణుడు వాళ్లని మించినవాడు కాడు. నేను అర్జునుణ్ణి ఆపుతా, నువ్వు కర్ణుణ్ణి నిలుపు. ధర్మరాజుతో సంధి చేసుకో. మిగిలిన పాండవులు అతని మాట దాటరు. కృష్ణుడు కూడ దార్లోకి వస్తాడు. ధర్మరాజు ధృతరాష్ట్రుణ్ణే రాజుని చేస్తాడు, పాండురాజు రాజ్యాన్ని పాండవులు పంచుకుంటారు. బతికుంటే సుఖం, చస్తే ఏమొస్తుంది? ఇప్పుటికైనా సంధి చేసుకోకపోతే ముప్పు తప్పదు. నేనూ కృపుడూ అవధ్యులం కనక నీకు రాజ్యం తెచ్చిపెడతామనుకోకు” అని బోధించాడు. దుర్యోధనుడికది నచ్చలేదు “భీముడు దుశ్శాసనుణ్ణి చంపి ఇక తన రెండో ప్రతిజ్ఞ నెరవేరుస్తానని సిద్ధంగా వుంటే ఇప్పుడా సంధి? ఐనా కర్ణుడు అర్జునుణ్ణి చంపటం ఖాయం, ఈ విషయాలెందుకు?” అన్నాడు.

కర్ణార్జునులు తలపడ్డారు. “అర్జునా, నీ ముందు కర్ణుడెంత? వాణ్ణి భల్లాల్తో కొట్టు, అస్త్రాల్తో నరుకు” అని పాంచాల బలాలు అర్జునుణ్ణి రెచ్చగొడుతుంటే “ఇంకా ఆలస్యం ఎందుకు, చంపు అర్జునుణ్ణి. దాంతో పాండవులు యుద్ధం మానేసి అడవులకి పోతారు, రారాజు ఏకచ్ఛత్రంగా పాలిస్తాడు” అని మనవాళ్లు కర్ణుణ్ణి ప్రోత్సహించారు. పొద్దు వాలుతున్నది. ఐనా ఇద్దరు వీరులూ కాలాంతకుల్లా యుద్ధం సాగించారు. ఒకరినొకరు బాణవర్షంలో ముంచెత్తారు.

అర్జునుడు ఆగ్నేయాస్త్రాన్ని సంధించాడు. అగ్నిజ్వాలలు కక్కుతూ ఆ మహాస్త్రం ఆకాశానికెగిసింది. కర్ణుడు ఏమాత్రం అనుమానం లేకుండా వారుణాస్త్రంతో దాన్ని శాంతింపజేశాడు. ఫల్గుణుడు మేఘాస్త్రం వేస్తే అంతా అంధకారమయమైంది. అనిలాస్త్రంతో కర్ణుడా చీకటిని మాయం చేశాడు. భక్తితో మంత్రించి ఇంద్రాస్త్రం వేశాడు అర్జునుడు. మన సైన్యం హాహాకారాలు చేసింది. కర్ణుడు అనేక బాణాల్ని అభిమంత్రించి వేసి దాన్ని శక్తిహీనంగా చేసి అర్జునుడి శరీరాన కొన్ని బాణాలు నాటాడు. పక్కనే ఉన్న భీముడు కోపంతో అర్జునుణ్ణి చూసి “వాడు నీ ఎదుటికొచ్చి నిలబడటమే కాకుండా నీ అస్త్రాలకి బదులిచ్చి నిన్ను గాయపరుస్తున్నాడు. ఇంద్రుడు నివ్వెరబోయి చూస్తుంటే ఖాండవం దహనం చేయించావే, అది గుర్తుకు తెచ్చుకో. వీణ్ణి త్వరగా చంపు. నీ ప్రతిజ్ఞ మూలాన గాని లేకపోతే నేనిప్పుడే నా గదతో వీడికి కపాలమోక్షం కలిగిస్తా” అన్నాడు. కృష్ణుడు కూడ “ఇలా నీ దివ్యాస్త్రాలు కొరగాకుండా పోవటం చూస్తూ మన సైన్యాలు ఏమనుకుంటాయో ఆలోచించావా? కావాలంటే నా చక్రం ఇస్తా, తీసుకుని వాణ్ణి చంపు” అన్నాడు.

నవ్వి అర్జునుడు నిష్టగా బ్రహ్మాస్త్రాన్ని సంధించి వేశాడు. ఐతే కర్ణుడూ అదే అస్త్రంతో దాన్ని శాంతింపజేశాడు. చేసి మూడేసి క్రూరాస్త్రాల్తో అర్జునుణ్ణి, కృష్ణుణ్ణి కొడితే అర్జునుడు తొమ్మిదేసి బాణాల్తో కర్ణుడికి, శల్యుడికి నాటాడు. అర్జునుడు కర్ణుడి అల్లెతాటిని తెంచి అస్త్రాల్తో కొడితే కర్ణుడు తనూ అదే పని చేశాడు. ఇలా ఇద్దరూ ఒకరికొకరు తీసిపోకుండా యుద్ధం చేస్తుంటే అర్జునుడు కర్ణుడి కవచం చీల్చి బాణాలు గుచ్చితే అతను బాధపడుతూనే యుద్ధం సాగించాడు. అర్జునుడు కర్ణుణ్ణి, అతని చుట్టూ వున్నవాళ్లని శరపరంపరలో ముంచితే కర్ణుడి చక్రరక్షకులు, ఇతర సహాయకులు అందరూ చూస్తున్నారన్న ధ్యాస కూడ లేకుండా పారిపోయారు.

గాయాల్నుంచి కారుతున్న రక్తాన్ని లెక్కచెయ్యకుండా కర్ణుడు పోరుతున్నాడు. గాండీవి పటిష్టమైన బాణాల్తో అతని శరీరాన్ని కప్పేస్తున్నాడు. ఐనా పళ్లబిగువున ఒళ్లుదాచుకోకుండా శ్రమిస్తున్నాడు కర్ణుడు.

అతను అలిసిపోతున్నాడని గుర్తించి దుర్యోధనుడు మన సేనల్ని కేకేసి అర్జునుడి మీదికి పురిగొల్పాడు. ఐతే అవతలి వాళ్లెవరూ యుద్ధం చెయ్యనప్పుడు అలా వెళ్లటం ధర్మం కాదు గనక మన సైన్యంలో భటులు హడావుడి చేసినా దొరలెవరూ కదల్లేదు. దుర్యోధనుడు భారమంతా కర్ణుడి మీదే వేసి ఊరికే చూస్తున్నారని వాళ్ల మీద రుసరుసలాడి అర్జునుడి మీదికి తరలిస్తే అనుమానంగానే అతని మీదికి కమ్ముకున్నారు వాళ్లు. ఐతే అర్జునుడు అమ్ములవాన కురిపిస్తే వెనక్కి పరిగెత్తారందరూ. అర్జునుడి ముందున్న యుద్ధస్థలాన్ని ఖాళీగా ఉంచటం ఓడిపోయినట్టు ఒప్పుకోవటంతో సమానం కనక కర్ణుడొక్కడే మళ్లీ అర్జునుడితో తలపడ్డాడు. ఇద్దరూ దివ్యాస్త్రాల్తో తీవ్రంగా పోరాడారు. అలిసిపోతున్నా పట్టువదలకుండా ఒకరినొకరు గాయపరుచుకోవటానికి అన్ని విధాలుగానూ ప్రయత్నించారు.

తక్షకుడి కొడుకు, తక్షకుడి సోదరుడు ఐరావంతుడి పోషణలో పెరిగిన వాడు, అశ్వసేనుడనే నాగకుమారుడు సర్పముఖాస్త్రంగా కర్ణుడి దగ్గర ఎంతకాలంగానో పూజలందుకుంటూ వున్నాడు. రోషావేశంతో ఆ అస్త్రాన్ని బయటికి తీశాడు కర్ణుడు. అగ్నిజ్వాలలు ఆకాశానికి పాకుతుంటే పాండవసైన్యాలు హాహాకారాలు చేస్తుంటే దాన్ని తన వింటికి తొడిగి అర్జునుడి కంఠానికి గురిపెట్టాడు. ఐతే ఆ గురి సరిగ్గా కంఠానికి కాకుండా కొంచెం పైకి వున్నట్టు గమనించాడు శల్యుడు. అది నెపం పెట్టుకుని కర్ణుడి గురి చెదరగొట్టటానికి “నువ్వు సరిగా గురిపెట్టలేదు, ఇంకోసారి చక్కగా చూసుకుని మళ్లీ గురిపెట్టుకో” అని ఉచితసలహా ఇచ్చాడు కర్ణుడికి. కర్ణుడికి ఒళ్లు మండిపోయింది.”నాకు చెప్పేంత గొప్ప విలుకాడివా నువ్వు? పైగా ఒకే బాణాన్ని రెండుసార్లు తొడిగితే చూసేవాళ్లు నవ్విపోతారు” అని అతన్ని విదిలించి “అర్జునా ఈ దెబ్బతో నీ చావు తథ్యం” అని అరిచి ఆ అస్త్రాన్ని ఒదిలాడు. ప్రచండంగా మండుతూ దూసుకువస్తున్న ఆ నాగాస్త్రం దిశని గమనించి కృష్ణుడు వెంటనే రథాన్ని ఐదంగుళాలు కిందికి తొక్కాడు. ఆ శరం క్షణక్షణం అమితవేగాన్ని పుంజుకుంటూ వచ్చి రమణీయరత్నచ్ఛటల్తో వెలిగే అర్జున కిరీటాన్ని హరించి నేలపడేసింది. చూసేవాళ్లంతా అవాక్కులయారు. అర్జునుడి అతిశయం సన్నగిల్లింది. దిక్పాలకులకైనా భేదించటం అసాధ్యమైన ఆ కిరీటి కిరీటం కర్ణుడి బాణానికి బలయ్యింది. ఇంద్రుడెంతో నిష్టగా తపస్సు చేస్తే పరమశివుడతనికి ప్రీతితో ఇచ్చిన కిరీటం అది. సముద్రంలో దాగిన నివాతకవచులనే రాక్షసులు ఇంద్రుడికి అజేయులైతే అర్జునుడు వెళ్లి వాళ్లని హతమార్చినప్పుడు ఆనందంతో అతనికి ఇంద్రుడిచ్చాడు దాన్ని. అలాటి కిరీటం భగ్గున మండుతూ నేలపాలు కావటం అర్జునుడికి తలవంపైంది.

కిరీటం కోల్పోయిన అర్జునుడి తెల్లజుట్టుతలకి ఒక పాగా గట్టిగా చుట్టి యుద్ధానికి సిద్ధమయ్యాడతను. ఐతే అతని కిరీటాన్ని హరించిన నాగం తిరిగి అతని ప్రాణాల్ని తియ్యటానికి బయల్దేరింది. కృష్ణుడది గుర్తించి అర్జునుణ్ణి హెచ్చరించాడు. “ఎక్కడిదీ పాము, ఇలా ఎందుకు వెంటపడుతుంది?” అని అర్జునుడడిగితే “మర్చిపోయావా, ఖాండవదహన సమయంలో తన తల్లిని రక్షించుకుని బయటికి తీసుకుపోవటానికి వీడు ప్రయత్నిస్తే నువ్వు బాణం వేశావ్, వాడి తల్లి చనిపోయింది. ఆ పగ తీర్చుకోవటానికి వచ్చిన అశ్వసేనుడు వీడు, మొదటిసారి నిన్ను చంపలేకపోయానని తనంతట తనే నీ మీదికొస్తున్నాడు” అని కృష్ణుడు చెప్పాడు. ఆరు పదునైన భల్లాల్తో ఆ నాగాస్త్రాన్ని సంహరించాడు అర్జునుడు.
తర్వాత కర్ణుడి వైపుకి తిరిగి పది పన్నెండు బాణాలేసి ఒక ఉగ్రనారసాన్ని అతని శరీరాన నాటితే అది కర్ణుడి శరీరాన్ని చీల్చుకుని బయటికి వచ్చింది. దండంతో కొట్టిన పాములా ఉగ్రమూర్తి అయాడు కర్ణుడు. నాగాస్త్రానికి అర్జునుడు చావకపోవటానికి ఆశ్చర్యపోతూనే పన్నెండు వాలాల్తో కృష్ణుణ్ణి కొట్టి తొంభై తొమ్మిది బాణాల్తో అర్జునుణ్ణి గుచ్చాడు. ఇంకొన్ని బాణాల్తో అర్జునుడి వక్షాన్ని కొట్టి కర్ణుడు ఆకాశం అదిరేలా అరిచి అట్టహాసం చేశాడు.

అర్జునుడు వీరావేశంతో గట్టి భల్లాలు వేసి కర్ణుడి కవచాన్ని ముక్కలు చేసి అతని కిరీటాన్ని విరిచి కుండలాల్ని కత్తిరించాడు. తలనుంచి, చెవులనుంచి నెత్తురు కాలవలు కారుతున్నా లెక్కచెయ్యకుండా స్థిరుడై నిలబడి సాయకపరంపరలు ఫల్గుణుడి మీదికి పంపాడు కర్ణుడు. అర్జునుడు వాటిని నరికి నాలుగు వందల బాణాల్తో కర్ణుడి శరీరమంతా రక్తసిక్తం చేశాడు. అంతటితో ఆగకుండా పదునుపెట్టిన గోవుదూడల పళ్లున్న అనేక బాణాల్ని వడివడిగా వేసి సారథిని, గుర్రాల్ని, కేతనాన్ని కప్పేశాడు. గాయాలు శరీరమంతా నిండినా వెనక్కి తగ్గకుండా కర్ణుడు బాణపరంపరలు సారిస్తూ అర్జునుడి శరాల్ని విరుస్తూ చూసేవాళ్లకి విభ్రాంతి కలిగేట్టు రణం కొనసాగిస్తున్నాడు.

పరశురాముడిచ్చిన భీషణమైన భార్గవాస్త్రం కర్ణుడికి కనిపించలేదప్పుడు. అంతలో రథం చక్రం ఒకటి భూమిలో కుంగింది. అలా పరశురామ శాపం, బ్రాహ్మణ శాపం ఒకేసారి తగలటంతో కర్ణుడు బిత్తరపోయాడు. “ధర్మాన్ని రక్షించే వాళ్లని ధర్మం రక్షిస్తుందంటారు. ఆ మాట అబద్ధమని తేలిపోయింది. నావంటి ధర్మపరుడికి ఇప్పుడిలా జరగటం ధర్మమా?” అని ధర్మాన్ని తిట్టిపోశాడు. నాగాస్త్రానికి అర్జునుడు చావలేదనే బాధ కూడ దానికి తోడైంది. విషాదంతో ఇంకా శాపనార్థాలు పెట్టాడు. ఐతే ఒకవంక అర్జునుడి బాణాలు వచ్చి పడుతూనే వున్నయ్ గనక వాటిని ఎదుర్కుంటూ కృష్ణార్జునుల్ని తన బాణాల్తో బాధిస్తూ రణం కొనసాగిస్తున్నాడు.

అర్జునుడు ఆరు విశిఖాల్ని కర్ణుడి ఒంట్లోంచి దూసుకుపోయేట్టు వేస్తే కర్ణుడతని మీద బ్రహ్మాస్త్రం వేశాడు. అర్జునుడు బదులుగా ఇంద్రాస్త్రం వేశాడు. ఐతే బ్రహ్మాస్త్రం ఇంద్రాస్త్రాన్ని నిర్వీర్యం చేసింది. అర్జునుడు విషణ్ణుడయాడు. కృష్ణుడతన్ని ఓదారుస్తూ “కర్ణుడి అస్త్రం ముందు నీది వృథా ఐంది, పర్లేదు మరోటి వెయ్యి” అంటే అర్జునుడూ బ్రహ్మాస్త్రం వేసి దాన్ని ఉపసంహరించాడు.

అర్జునుడి విల్లుతాడు ఊడేట్టు దృఢంగా ఒక బాణం వేశాడు కర్ణుడు. అర్జునుడు త్రుటిలో దాన్ని మళ్లీ అమర్చుకుని కర్ణుడి మీద బాణాలేశాడు. కర్ణుడు వాటిని దార్లోనే తుంచి మరికొన్ని బాణాల్తో అర్జునుణ్ణి కొట్టాడు. కృష్ణుడు కల్పించుకుని “కర్ణుడు నిన్ను కొట్టేవాడా? నీ శరలాఘవం చూపించి వాణ్ణి అంతం చెయ్యి” అని ప్రోత్సహించాడు. ఇంతలో కర్ణుడు మరొక నాగాస్త్రాన్ని రోషంగా మంత్రించి వింటికి తొడిగి వెయ్యబోయేంతలో అదివరకు కుంగిన రథచక్రం అతనికి బాణం వేసే అవకాశం ఇవ్వనంతగా ఇంకా లోపలికి దిగబడింది. రోషవిషాదాల్తో కర్ణుడికి కన్నీళ్లుబికినయ్. రథం దిగి అర్జునుడి వైపుకి తిరిగి “రథచక్రం బాగా లోతుగా దిగబడింది గనక దాన్నెత్తబోతున్నా. ఈలోగా నువ్వు నామీద బాణాలెయ్యకు. రణకోవిదుడివైన నీకు తెలియని ధర్మం కాదు, ఐనా చెప్తున్నా. నీకూ కృష్ణుడికీ భయపడి ఏ మాత్రం కాదు” అన్నాడతను.

దానికి కృష్ణుడు మండిపడ్డాడు. “ఏమిటీ, ఇవాళ హఠాత్తుగా నీకు ధర్మం గుర్తొచ్చిందా? నీ గర్వం, దురభిమానం ఏమై పోయినయ్? పరమధర్మపరులైన పాండవులకి జయం, ధర్మహీనులైన కౌరవులకి చావు తప్పవు. వాళ్లంతా నిద్రలో వున్నప్పుడు లక్క ఇంటికి నిప్పు పెట్టారే, కపటజూదంలో ధర్మరాజు సంపదనంతా దోచుకున్నది చాలక పతివ్రత ద్రౌపదిని నిండుసభలోకీడ్చి పరాభవించారే, వాళ్లు అడవుల్లో వున్నా చంపటానికని ఘోషయాత్ర మిష పెట్టుకుని పోయారే, బాలుడు అభిమన్యుణ్ణి మహారథులు మీరంతా కలిసి చంపారే, వీటన్నిటికీ ముఖ్య కారణం నువ్వు” అని కర్ణుణ్ణి దెప్పిపొడుస్తుంటే ఒక్కో మాటకే అర్జునుడి క్రోధం ఆకాశాన్నంట సాగింది.

ఐనా అతను వేస్తున్న బాణాల్ని వారిస్తూ కర్ణుడు అవకాశం దొరికినప్పుడల్లా అతని శరీరానికి గాయాలు చేస్తూ నొప్పిస్తుంటే ఒక నిశితభల్లంతో కర్ణుడి కేతనాన్ని మధ్యకి విరిచాడు పార్థుడు. అది అందరి యశో బల దర్పాలకి జరిగిన అవమానంగా భావించి మనవాళ్లందరూ హాహాకారాలు చేశారు. క్రూరనారాచాల్ని కృష్ణార్జునుల మీద కురిసి కుంగిన రథచక్రాన్ని పైకెత్తటానికి పూనుకున్నాడు కర్ణుడు.

ఎంతో ప్రయాస మీద చుట్టూ వున్న భూమితో సహా ఆరంగుళాలు పైకి లేచింది చక్రం. అలా రథం కొంత కుదుటపడటంతో రథం ఎక్కి అంతకుముందు వెయ్యటానికి పూనుకున్న నాగాస్త్రాన్ని మళ్లీ సంధించబోయాడు. ఐతే చక్రం మళ్లీ యథాతథంగా కుంగిపోయింది. దాన్నెత్తటానికి కిందికి దూకాడు కర్ణుడు.

కృష్ణుడు మహోత్సాహంగా ప్రోత్సహిస్తుంటే అర్జునుడు అంజలికాకారంలో వున్న భీకరమైన ఒక అస్త్రాన్ని వింటికి తొడిగి “నేనే గనక తపసులో, దానంలో, గురుజనభక్తిలో నియమం తప్పని వాడినైతే ఈ అస్త్రం కర్ణుడి తల తెంచుతుంది” అని తాటిని ఆసాంతం లాగి వదిలాడు. ఆ అస్త్రకాంతికి రోదసీకుహరం అంతా నిండిపోయింది. ఇరువైపుల సైన్యాలు మూర్ఛలో మునిగినయ్. మిరుమిట్లు గొలిపే వెలుగులు విరజిమ్ముతూ ఆ దివ్యాస్త్రం కర్ణుడి శిరస్సు ఖండించింది. అతని సుందరశరీరం నేల మీద పడింది.

అందరూ కళ్లు తెరిచి చూసేసరికి అతని శరీరాన్నుంచి ఒక అద్భుత తేజం బయటికొచ్చి సూర్యబింబంలో కలిసిపోయింది.

అప్పటివరకు కుంగి వున్న రథచక్రం ఎప్పటిలా చక్కగా భూమి మీద నిలబడింది.

పాంచాల సైన్యాలు తూర్యనాదాల మధ్య సంతోషంతో అరిచినయ్. పాండవ సేనలూ ఆనందంతో ఉప్పొంగినయ్.

మృతుడైన రాధేయుణ్ణి చేతుల్తో అంటుకున్నందుకు స్నానం చెయ్యబోతున్నాడేమో అన్నట్టు సూర్యుడు పశ్చిమసముద్రంలోకి మునిగాడు.

రథికుణ్ణి, కేతనాన్ని కోల్పోయి మోడైన రథాన్ని వెనక్కి తిప్పాడు శల్యుడు.

బలీయమైన ఆబోతుని పులి చంపితే పరిగెత్తే పశువుల్లా కౌరవ సేనలు వెనక్కి తిరిగి పరిగెత్తినయ్.

సంతోషంతో దిక్కులు పిక్కటిల్లేట్టు అరిచాడు భీముడు.

దుర్యోధనుడు దుఃఖంలో మునిగి కన్నీళ్లు కార్చాడు.

కృష్ణార్జునులు పాంచజన్య దేవదత్తాలు పూరించారు.

మన సైన్యాలు యుద్ధం కొనసాగించేట్టు కనిపించక అప్పటికిక యుద్ధం చాలించి మర్నాడు తర్వాత విషయాలు చూసుకుందామని శల్యుడు నీకొడుక్కి సలహా చెప్పాడు. అలాగే చేశాడు దుర్యోధనుడు. అందరూ కర్ణుణ్ణి తల్చుకుంటూ వెక్కి వెక్కి ఏడుస్తూ శిబిరాలకి కదిలారు.

కృష్ణార్జునులు శరీరాలకు గుచ్చుకున్న బాణాల్ని పెరికించి ఉల్లాసంగా కబుర్లు చెప్పుకుంటూ తమ సైన్యాల్ని మళ్లించి శిబిరాలకి బయల్దేరారు. పాంచాల దొరలు ముందుగా ధర్మరాజుని కలిసి దీవనలు పొందారు. కృష్ణార్జునులు, భీమ నకుల సహదేవులు ధర్మరాజుకి నమస్కరించి ఒకరినొకరు కౌగిలించుకున్నారు. కృష్ణుడు ధర్మరాజుతో “నీ కోపమే ఆ కర్ణుణ్ణి చంపింది గాని లేకుంటే ముల్లోకాలొక్కటైనా అతన్ని చంపటం సాధ్యమా? కర్ణుడి చావుతో నీకింక అడ్డు లేదు. యుద్ధం ముగిసిపోతున్నట్టే” అని అభినందించాడు. “నీకు భక్తులైన మాకు జయం కలగటంలో ఆశ్చర్యం ఏముంది? అంతా నీ మహిమేగా! ఈరోజు నేను ఎలాటి విచారాలూ లేకుండా హాయిగా నిద్రపోతా” అని ధర్మజుడతన్ని పొగిడాడు.

తర్వాత పోలికలనికి వెళ్లి చూడాలని వుందని ధర్మరాజు అడిగితే కృష్ణుడందుకు అనుమతించాడు. అనేకమంది కాగడాలు పట్టుకుని దారి చూపుతుంటే బంధుమిత్రుల్తో రథాలెక్కి బయల్దేరాడు ధర్మరాజు. కర్ణుడు, అతని కొడుకుల శవాల్ని చూసి హాయిగా ఊపిరి పీల్చుకున్నాడు. మళ్లీ కొత్తజన్మ ఎత్తినట్టు భావించుకున్నాడు. కలతలు తీరి యిక సుఖాలు దాపుల్లో వున్నాయని నిట్టూర్చాడు. కృష్ణుడి మహత్యాన్ని, అర్జునుడి కోదండవిద్యావిలాసాన్ని పదే పదే చెప్పుకుంటూ అందరూ వెనక్కి తిరిగారు.
--------------------------------------------------------
రచన: కె. వి. ఎస్. రామారావు, 
ఈమాట సౌజన్యంతో

Monday, July 29, 2019

తిక్కన సోమయాజి భారత యుద్ధ కథ – నాలుగవ భాగం


తిక్కన సోమయాజి భారత యుద్ధ కథ – నాలుగవ భాగం




సాహితీమిత్రులారా!

దుర్యోధనుడు శోకంతో, విస్మయంతో, “నిజంగా అర్జునుడికి కోపం వచ్చి యుద్ధభూమిలో నిలబడితే అతన్నెదిర్చి నిలవగలిగే వాళ్లెవరూ లేరని తేలిపోయింది. ఇంకిప్పుడేమిటి చెయ్యటం?” అనుకుంటూ ద్రోణుడి దగ్గరికి వెళ్లి “అన్నదమ్ముల్తో, శిఖండితో కలిసి ఇప్పటికి మనసైన్యంలో ఏడు అక్షౌహిణుల్ని చంపాడు అర్జునుడు. ఇవాళే ఎంతోమంది గొప్పదొరలు అతని చేతిలో మరణించారు. వాళ్ల ఋణం తీర్చుకునేట్టు పాంచాల, పాండవబలగాల్ని మనం చంపామా అంటే అదీ లేదు. నీకు అనుగుశిష్యుడని అర్జునుణ్ణి నువ్వేమీ చెయ్యవ్. ఒక్క కర్ణుడు మాత్రం వీరుడై ఒళ్లు దాచుకోకుండా ప్రయత్నం చేస్తున్నాడు, ఐనా సైంధవుణ్ణి పోగొట్టుకున్నాం” అని గోడు వెళ్లబోసుకున్నాడు.

ఆ మాటలకి ఆచార్యుడు కటకట పడ్డాడు. “మనసుని తూట్లు పొడిచే మాటల్తో పని జరుగుతుందా? అర్జునుణ్ణి జయించటం ఎవరివల్లా కాదని నీకు ఎన్ని సార్లు చెప్పాను? అభిమానం కోసం పోరాడుతున్నా తప్ప భీష్ముడు పడినప్పుడే మనకి గెలుపు సాధ్యం కాదని నాకనిపించింది. గాండీవం నుంచి వచ్చే బహుపటిష్టమైన బాణాల్నుంచి నిన్ను రక్షించటానికి ఇది జూదం కాదు. అప్పుడు విదురుడు ఎంతగా వారిస్తున్నా వినక పుణ్యవతి ద్రౌపదికి మీరు చేసిన పాపానికి ఫలం అనుభవించక తప్పుతుందా? నామమాత్రమైనా కనికరం లేకుండా వాళ్లని అడవులకి పంపి ఆ తర్వాత వాళ్లు తిరిగొచ్చి అడిగిన అర్థరాజ్యం కూడ ఇవ్వకుంటే ఇలా వచ్చిన యుద్ధంలో వాళ్లతో పోరాటానికి సిద్ధమయ్యా, నేనూ ఒక బ్రాహ్మణ్ణేనా? ఒక పక్క పాంచాల, పాండవ బలాల పొగరు చూసి నాకు ఒళ్లు మండుతుంటే ఇలా సూటిపోటి మాటల్తో ఇంకా ఉడికిస్తావు, ఏం పని ఇది? సరే, ఏమన్నా కానీ, మనలో ఈ రాత్రికి యుద్ధం చేసే ఉత్సాహం ఉన్న వాళ్లని కూడగట్టు. నేను నా బాహాశక్తితో పాంచాలబలగాల్ని అంతం చెయ్యకుండా కవచం తియ్యను. నా చేతిలో చావకుండా తప్పించుకున్న వాళ్లని చంపమని అశ్వత్థామకి చెప్పు” అంటూ గాఢనిశ్చయంతో మన సైన్యాన్ని రాత్రియుద్ధానికి సమాయత్తం చేశాడు ద్రోణుడు.

దుర్యోధనుడు కర్ణుడి దగ్గరికి వెళ్లి “మహాపటిష్టమైన వ్యూహాన్ని కట్టి అర్జునుణ్ణి మాత్రం లోపలికి పంపాడు, ఈ ద్రోణుణ్ణెలా నమ్మటం? అలా లోపలికి వచ్చి వాడు మనరాజుల్ని చంపి సైంధవుణ్ణి వధించాడు. తన మాట నమ్మి మనం సైంధవుణ్ణి యుద్ధభూమికి తీసుకొచ్చాం. ఇతని సంగతి ముందే అనుకుని వుంటే వాణ్ణి ఇంట్లోనే వుంచేవాళ్లం, మనసైన్యానికి ఇంత నష్టమూ జరిగేది కాదు. అసలీ ద్రోణుడు మనకవసరమా?” అన్నాడు రోషంగా. కర్ణుడతన్ని “తన ఓపిక్కొద్దీ యుద్ధం చేస్తున్నాడు, పాపం ఆ ద్రోణుణ్ణి అనటం ఎందుకు? విధి బలీయం. సైంధవుడికి చావు మూడింది, పోయాడు. యుద్ధం చెయ్యటం మన ధర్మం, అది చేద్దాం. విచారం వద్దు” అని అనునయించాడు.

రెండుసైన్యాలూ మళ్లీ తలపడ్డయ్.

సైంధవుడి చావు దుఃఖంతో విరక్తిగా రారాజు పాండవసైన్యం వైపుకి వెళ్తుంటే ద్రోణుడు, కృపుడు, కర్ణుడు అతనికి అడ్డంగా వెళ్లి అతన్ని దాటుకుని పాండవసైన్యంలోకి చొచ్చుకుని భీకరయుద్ధం ఆరంభించారు. పాండవసైన్యంలో దొరలంతా దుర్యోధనుణ్ణి చుట్టుముట్టారు. ధర్మరాజు మహాక్రోధంతో నీ కొడుకు విల్లు విరిచి అతన్ని మూర్ఛితుణ్ణి చేశాడు. “దుర్యోధనుడు చచ్చాడ”ని వాళ్ల బలాలు ఉప్పొంగినయ్. అంతలోనే దుర్యోధనుడు తెలివి తెచ్చుకుని ధర్మరాజుని ఎదిరిస్తే మన బలగాలు శాంతించినయ్, వాళ్లు తత్తరపడ్డారు. శిబి అనే రాజు ద్రోణుడి చేతిలో మరణించాడు. అదివరకు భీముడు భానుమంతుణ్ణి చంపిన కోపంతో భానుమంతుడి కొడుకు భీముణ్ణెదిరిస్తే అతను వాడి రథమ్మీదికి దూకి కాళ్లతో చేతుల్లో కుమ్మి వాణ్ణి తండ్రి దగ్గరికి పంపాడు. కర్ణుడు, అతని సోదరులు భీముడి మీదికి ఉరికారు. భీముడు ధ్రువుడి రథమ్మీదికి గెంతి పిడికిటితో వాణ్ణి చావబొడిచాడు. జయరాతుడి మీదికి వెళ్లి వాణ్ణీ వాడి సారథినీ చెరో చేత్తో పట్టి విసిరి కొట్టి చంపాడు. కర్ణుడొక శక్తిని వేస్తే భీముడు దాన్ని పట్టుకుని తిరిగి కర్ణుడి మీదికి విసిరాడు; శకుని దాన్ని మధ్యలో విరిచాడు. నీకొడుకులు దుర్మదుడు, దుష్కర్ణుడు అనేక బాణాలతని మీద ప్రయోగిస్తే దుర్మదుడి రథాన్ని పట్టి సారథిని చంపితే వాడు దుష్కర్ణుడి రథం ఎక్కాడు. ఒక్క తన్నుతో ఆ రథాన్ని పడేసి అందరూ చూస్తుండగా కాల్తో ఒకణ్ణి చేత్తో ఒకణ్ణి తన్ని చంపాడు. అలా భీకరాకారంతో భీముడు విజృంభిస్తే మనవాళ్లంతా పారిపోయారు. భీముడు తన సేన వైపుకి చూసి అక్కడ ధర్మరాజు కనిపిస్తే అతనికి నమస్కారం చేశాడు; ఆ భీకరమూర్తిని చూట్టానికి వాళ్లకీ భయం వేసింది.

ఇదంతా చూసి ద్రోణుడు భీముడితో తలపడ్డాడు. కర్ణాదులతనికి తోడయ్యారు. అది చూసి నీకొడుకులు కూడ వాళ్లని కలిశారు. అటువైపు నుంచి విరాటుడు, సాత్యకి, ఇతర రాజులు భీముడికి తోడుగా వచ్చి చేరారు. అప్పుడు సోమదత్తుడు సాత్యకికి దగ్గర్లో వుండి అతనితో, “ప్రాయోపవేశం చేసిన నాకొడుకు భూరిశ్రవుణ్ణి రాజధర్మం విడిచి చంపావ్, ఇప్పుడు నేన్నిన్ను చంపుతా చూడు” అని సింహనాదం చేసి శంఖం పూరించాడు. దానికా సాత్యకి “వాణ్ణి చంపిన పద్ధతి నీకు నచ్చకపోతే నిన్ను చంపే పద్ధతి అందరికీ నచ్చేట్టు చంపుతాలే, రా” అని తలపడ్డాడు. సోమదత్తుడికి తోడుగా దుర్యోధనుడు చేరాడు, అతనితోపాటు శకుని తన బలాల్తో వచ్చి చేరాడు. అలా వాళ్లంతా సాత్యకిని చుట్టుముడితే అతనికి సాయంగా ధృష్టద్యుమ్నుడు తన సైన్యంతో వచ్చాడు. ఇరువర్గాలకి పోరు ఘోరమైంది. సాత్యకి బాణాలకి సోమదత్తుడు మూర్ఛపోతే అతని సారథి రథాన్ని పక్కకి తోలుకుపోయాడు.

సాత్యకి గర్వం అణుస్తానని అశ్వత్థామ వెళ్తుంటే ఘటోత్కచుడతన్ని అడ్డుకున్నాడు. నీ కొడుకు, కర్ణుడు, మిగతా వాళ్లూ ఘటోత్కచుడితో తలపడ్డారు. వాడి దెబ్బకి అందరూ తప్పుకుంటే గురుపుత్రుడొక్కడే ఎదిర్చి నిలబడ్డాడు. ఆ రాక్షసుడి కొడుకు అంజనపర్వుడు అశ్వత్థామని ఎదిరిస్తే అశ్వత్థామ వాడి వింటిని విరిచి, రథాన్ని నుగ్గుచేశాడు. వాడు కత్తి తీసుకుంటే దాన్ని నరికాడు. గద వేస్తే దాన్ని ముక్కలు చేశాడు. ఆకాశానికెగిరి పాషాణవర్షం కురిపిస్తే దాన్ని నివారించాడు. ఇంకో రథాన్నెక్కి వాడొస్తే వాడి తల తెంచాడు.

కొడుకు చావుతో ఘటోత్కచుడు మహాక్రోధంతో అశ్వత్థామని తాకాడు. అశ్వత్థామ బాణాల్తో తత్తరబిత్తరైన పాండవబలగాల్ని అదే అదనుగా చంపమని దుర్యోధనుడు కృపకృతవర్మకర్ణవృషసేనుల్ని, దుశ్శాసనుణ్ణి పంపాడు. ఘటోత్కచుడు అశ్వత్థామ మీద ఒక పరిఘని విసిరితే అతను దాన్ని పట్టుకుని తిరిగి విసిరేస్తే ఘటోత్కచుడు తన రథం మీంచి దూకి ధృష్టద్యుమ్నుడి రథం ఎక్కాడు. ఆ పరిఘ అతని రథాన్ని, గుర్రాల్ని, సారథిని నుగ్గు చేసింది. ఒకే రథం నుంచి ఘటోత్కచ ధృష్టద్యుమ్నులు అశ్వత్థామతో పోరారు. ఇంతలో భీముడు వాళ్లకి తోడుగా వచ్చాడు. అశ్వత్థామ నవ్వుతూ ఆ ముగ్గురితో తలపడ్డాడు. అశ్వత్థామ బాణాలకి ఘటోత్కచుడు మూర్ఛపోతే ధృష్టద్యుమ్నుడు రథాన్ని పక్కకి తీసుకెళ్లాడు. ధర్మరాజు, భీముడు, సాత్యకి అశ్వత్థామని తాకారు. మూర్ఛ తేరుకుని ఇంకో రథమ్మీద ఘటోత్కచుడు కూడ వచ్చాడు. మనవైపునుంచి సోమదత్తుడు, బాహ్లికుడు, ఇతర రాజులు వాళ్లతో తలపడ్డారు.

సంజె చీకట్లు కమ్ముతున్నయ్. ఐనా ఆభరణాల జిలుగులు, చురకత్తుల తళతళలు కొంత వెలుగునిస్తుంటే యుద్ధం కొనసాగిస్తున్నారు. సాత్యకి, సోమదత్తుడు పట్టుదలగా పోరాడుతున్నారు. తన బావమరిదికి తోడుగా భీముడు వచ్చి ఓ ఉగ్రబాణంతో సోమదత్తుణ్ణి కొట్టాడు. అదే సమయాన ఒక భగభగమనే నారసంతో సాత్యకీ, బలమైన ముద్గరంతో ఘటోత్కచుడూ కొట్టేసరికి సోమదత్తుడు సోలిపడ్డాడు. అదిచూసి ఆగ్రహించి అతని తండ్రి బాహ్లికుడు సాత్యకితో తలపడితే అతనికి అడ్డుగా వెళ్లి భీముడు బాణాలేస్తే బాహ్లికుడు ఓ ఉగ్రశక్తిని భీముడి మీదికి విసిరాడు. దాని దెబ్బకతను తూలి, అంతలోనే నిలదొక్కుకుని ముద్గరంతో అతన్ని బాదాడు. ఆ వేటుకి బాహ్లికుడి తల వయ్యలైంది. వజ్రాయుధానికి పగిలిన కులపర్వతంలా కూలాడా కురువృద్ధుడు. మనసైన్యాలు హాహాకారాలు చేసినయ్.

నీ కొడుకులు పదిమంది భీముణ్ణి చుట్టుముడితే పది బాణాల్తో వాళ్ల ప్రాణాలు తీశాడతను. కర్ణుడి తమ్ముడు వృకరథుడు విక్రమిస్తే వాణ్ణి, పన్నెండుమంది సౌబల సోదరుల్ని కూడ మట్టుబెట్టాడు. శూరసేన, వసాతి, మాళవ, త్రిగర్త, బాహ్లిక సైన్యాలు అతని మీద దూకినయ్. ధర్మరాజు తన కుమారగణంతో సైన్యాన్ని తీసుకుని వచ్చి తలపడ్డాడు. ఇటు దుర్యోధనుడు ద్రోణుణ్ణి పురికొల్పాడు. అతను ఉత్సాహంగా ధర్మజుణ్ణి తాకి వాయవ్య, యామ్య, వారుణ, ఆగ్నేయాస్త్రాలు వరసగా వేస్తే ధర్మజుడు ప్రత్యస్తాల్తో వాటిని నిర్మూలించాడు. ఆవేశంగా ఐంద్రాస్త్రం వేస్తే ధర్మజుడు దాన్ని కూడ అలాగే ఆపాడు. ద్రోణుడు కోపించి సకలభూతభయంకరమైన బ్రహ్మాస్త్రం వేస్తే ధర్మరాజు కూడ బ్రహ్మాస్త్రంతో దాన్ని ఉపశమించాడు. అప్పుడు ధృష్టద్యుమ్నుడు ద్రోణుడితో తలపడ్డాడు.

ద్రోణుడు ద్రుపద సైన్యం మీదికి ఉరికాడు. ఐతే భీమార్జునులు అతన్నడ్డుకున్నారు. అదే అదునుగా మత్స్య, కేకయ సైన్యాలు మన సేనని చిందరవందర చేసినయ్. దుర్యోధనుడు కర్ణుణ్ణి వాళ్ల మీదికి పురికొల్పాడు. “అర్జునుణ్ణి, భీమాదుల్ని చంపటానికి నేనొక్కణ్ణి చాలు, చూద్దువుగా నా పోటుతనం!” అని కర్ణుడంటే ఆ పక్కనే ఉన్న కృపాచార్యుడు చిన్న నవ్వు నవ్వాడు. “ఔనౌను, నీ మగతనం తెలియందా? ఘోషయాత్రలో, గోగ్రహణంలో బాగానే బైటపడింది కదా! పాండవుల్తో నీ యుద్ధం ఎప్పుడూ చూడని వాళ్లకి చెప్పినట్టు చెప్తున్నావ్. ఇదివరకు ఒంటరిగా వచ్చిన అర్జునుడి చేతిలో ఓడిన వాళ్లమే అందరమూ! ఇప్పుడతను అన్నల్తో, ఘటోత్కచుడితో కలిసి యుద్ధం చేస్తుంటే మనం ఎలా గెలుస్తామంటావ్?” అని ఎత్తిపొడిచాడు.

కర్ణుడు కోపంతో “ఇంకొక్క మాట మాట్లాడితే నీ నాలిక కోస్తాను, బాపనవాడా ! ఎప్పుడూ అర్జునుణ్ణి, అటువైపు వాళ్లని పొగట్టమే కాని ఇటు ద్రోణుడు, అశ్వత్థామ, శల్యుడు, నేను నీకు లెక్కకి రాకపొయ్యామా?” అని తన మేనమామ కృపుణ్ణి తిడుతుంటే సహించలేక తీవ్రకోపంతో అశ్వత్థామ వాలుని తీసి కర్ణుడి మీదికి దూకితే దుర్యోధనుడతనికి అడ్డు పడ్డాడు. కృపుడు కూడ అతన్ని ఆపాడు. ఐనా అశ్వత్థామ పెనుగుతుంటే కర్ణుడు “వదులు రారాజా, వాడి సంగతి నేను చూస్తా, రానీ” అంటే కృపుడు “దుర్యోధనుడి మొహం చూసి ఊరుకుంటున్నా, ఇంక మాటలొద్దు, వెళ్లిక్కణ్ణుంచి” అని గద్దించాడు కర్ణుణ్ణి. అప్పుడు నీ కొడుకు అశ్వత్థామతో “నీ తండ్రి, నువ్వు, నీ మామ, కర్ణుడు, శల్యుడు, సౌబలుడు వీరాధివీరులు, నాకు రాజ్యం ఇప్పించేవాళ్లు. యుద్ధరంగంలో మోహరించివున్నప్పుడు మీలో మీరిలా పోట్లాడితే ఎలా? నన్ను క్షమించి శాంతించు” అంటే అప్పటికి అశ్వత్థామ శాంతించాడు. కర్ణుడూ ప్రసన్నుడై శత్రువుల మీద దృష్టి సారించి, అల్లెతాటిని మోగించాడు.

పాండవ సైన్యాలు కర్ణుణ్ణి కమ్ముకున్నయ్. అతను వేగంగా బాణాలు సారిస్తూ వాళ్లని చించి చెండాడుతుంటే అర్జునుడు వచ్చి ఎదుర్కున్నాడు. ఇద్దరికీ ఘోరసమరమైంది. అర్జునుడతని రథాన్ని విరిచి, సూతుణ్ణి చంపి, వింటిని విరిస్తే సిగ్గు లేకుండా కృపుడి రథం ఎక్కి పారిపోయాడతను.

అది చూసి మన సైన్యం పరిగెత్తుతుంటే దుర్యోధనుడు “పారిపోవద్దు, అర్జునుడి సంగతి నేను చూస్తా” అని ఉరుకుతుంటే కృపుడు మేనల్లుడితో “అగ్నిలో దూకబోయే మిడత లాగా దుర్యోధనుడు అర్జునుడితో తలపడబోతున్నాడు. ఒకసారతని చేతికి చిక్కితే ఇతన్ని రక్షించటం మన తరమా? ముందు నువ్వు దుర్యోధనుణ్ణి ఆపు, నేను అర్జునుడి సంగతి చూస్తా” అన్నాడు. అశ్వత్థామ “అర్జునుడి సంగతి నేను చూస్తాగా, నీకింత సాహసం ఎందుకు?” అని దుర్యోధనుడితో అంటే అతను “నీ తండ్రికీ నీకూ పాండవులంటే ప్రీతి, వాళ్లనేమీ చెయ్యరు. ఎందుకిదంతా, మీరు పాంచాలబలంతో యుద్ధం చెయ్యండి. పాండవుల విషయంలో మా తిప్పలేవో మేం పడతాం” అన్నాడు నిష్టూరంగా.

“గురువుకీ నాకూ పాండవులంటే ఇష్టమనేది నిజమే. ఐతే ఒకసారి యుద్ధానికి వచ్చాక అవి అడ్డువస్తాయా? మా శక్తి కొద్దీ మేం యుద్ధం చేస్తున్నాం, ఇన్ని యుద్ధాలు చూశాక కూడ నువ్వు నమ్మకపోతే ఎలా? మేం లేకుండా నువ్వొక్కడివే వెళ్లి గెలవటానికి పాండవులు అంత తక్కువ వాళ్లా? మేమూ, కృపుడు, కర్ణుడు, కృతవర్మ, శల్యుడు వున్నాం కదా, నీకు జయం తెచ్చిపెడతాం. ఇప్పుడే నేను వెళ్లి పాంచాలబలగం పనిపడతాను. పాండవులు అడ్డొస్తే వాళ్లతోనూ పోరతాను. చూస్తూండు” అని అతన్ని దాటుకుని అర్జునుడి వైపుకి వెళ్తే అటు అర్జునుడికి అడ్డంగా వచ్చి పాంచాల, కేకయ సేనలు అశ్వత్థామని చుట్టుముట్టినయ్.

అశ్వత్థామ ఆ సేనల్ని చెల్లాచెదురు చేస్తుంటే ధృష్టద్యుమ్నుడు అతనితో తలపడ్డాడు. ఐతే అశ్వత్థామ అతన్ని నానాతిప్పలు పెట్టి అతని చుట్టూ వున్న రాజుల్ని చంపి సింహనాదం చేస్తే పాంచాల బలాలు పరిగెత్తినయ్. ధర్మజ భీములు తమ బలాల్తో అతని మీద దాడి చేశారు. ఇటునుంచి దుర్యోధనుడు, ద్రోణుడు అక్కడికి చేరారు. ఇరుపక్షాలకీ పోరు ఘోరమైంది. భీముడు అంబష్ట, శిబి, వంగ దేశాల బలాల్ని నాశనం చేస్తుంటే అర్జునుడు మగధ, మద్ర, వంగ, అంబష్ట బలగాల్ని మరోవంక నుంచి తాకాడు. ద్రోణుడు కోపంతో వాయవ్యబాణంతో పాండవవ్యూహాల్ని చెల్లాచెదురు చేస్తే భీమార్జునులిద్దరూ ద్రోణుడితో తలపడ్డారు.

ఇంతలో సోమదత్తుడు సమరోత్సాహంతో పాండవసేనల్ని అదిలిస్తూ పరాక్రమిస్తే సాత్యకి అతనితో పోరుకి సిద్ధమయ్యాడు. సాత్యకి వింటిని అర్థబాణంతో నరికి ముప్ఫై ఏడమ్ములు అతనికి నాటాడు సోమదత్తుడు. ఇంకో విల్లు తీసుకుని ఐదమ్ములు అతనికి నాటి, అతని ధ్వజాన్ని కూల్చి ధనుస్సుని విరిచాడు సాత్యకి. అతను ఇంకో విల్లు తీసుకుంటే దాన్ని భీముడు విరిచాడు. ఘటోత్కచుడు పరిఘని విసిరితే దాన్ని నరికాడు సోమదత్తుడు. ఇంతలో అతని సారథిని గుర్రాల్ని చంపి అతని ప్రాణం కూడ తీశాడు సాత్యకి.

చచ్చిన సోమదత్తుణ్ణి చూసి మనవాళ్లు సాత్యకి మీదికి దూకితే ధర్మరాజు వచ్చి వాళ్లని చెల్లాచెదురు చేశాడు. ద్రోణుడొచ్చి అతని విల్లు నరికి జెండా విరిచి ఒంట్లో బాణాలు గుచ్చితే ధర్మరాజు ఇంకో విల్లు తీసుకుని పదునైన నారసాల్ని నాటితే ద్రోణుడు మూర్ఛ వచ్చి రథం మీద పడ్డాడు. త్వరలోనే తేరుకుని విజృంభించాడు ద్రోణుడు. ధర్మజుడి మీద వాయుదైవత్యం ఐన శరం వేస్తే అతనూ అదే అస్త్రంతో దాన్ని శాంతింపజేశాడు. ఈలోగా కృష్ణుడు ధర్మరాజుతో “నిన్ను బంధిస్తానని ప్రతిజ్ఞ చేసిన ద్రోణుడితో ఈ పోరాటం ఏమిటి? నువ్వు మన వ్యూహానికి వెళ్తే ఇక్కడ భీముడు యుద్ధం చేస్తాడులే. అసలు ద్రోణుణ్ణి చంపటానికే పుట్టినవాడు ధృష్టద్యుమ్నుడున్నాడు, అతను ద్రోణుడితో తలపడటం ఇంకా మంచిది,” అంటే అతను కొంచెం సేపు ఆలోచించి అటు వెళ్తే ద్రోణుడు ద్రుపద సైన్యాన్ని చెదరగొట్టసాగాడు.

ధర్మరాజు వెళ్లి భీముడికి సాయం అయాడు. భీముడు, సాత్యకి, ధృష్టద్యుమ్నుడు వాళ్లవైపు నుంచి, కృప, కర్ణ, ద్రోణులు మనవైపు నుంచి తలపడ్డారు. చీకట్లో ఎవరెవరో సరిగా తెలియకపోతే తమ తమ పేర్లు, బిరుదులు అరిచి చెప్తూ యుద్ధాలు సాగిస్తున్నారు. పాండవబలాల పోటుకి మన సైన్యం చిక్కుపడి చీకటి వల్ల కూడుకోవటం కష్టమైతే ద్రోణుడు అప్పటికప్పుడు ఒక వ్యూహాన్ని పన్ని అందర్నీ ఒకచోట చేర్చాడు. దానికి అగ్రభాగాన తను; అశ్వత్థామ, సౌబలుడు చెరోపక్క, మధ్యలో శల్యుడు, వెనక దుర్యోధనుడు.
దుర్యోధనుడు తన కాల్బలాన్ని ఆయుధాలు పక్కనపెట్టి దివిటీలు పట్టుకు నిలబడమని ఆజ్ఞాపించాడు. ఒక్కో రథానికి ఐదు, ఏనుక్కి మూడు, గుర్రానికి ఒకటి చొప్పున పెట్టించాడు. జెండాలు సరిగా కనిపించేట్టు కొన్ని పెట్టించాడు. వ్యూహానికి ముందు, పక్కల ఎత్తుగా కొన్ని దివిటీల్ని ఉంచాడు. పాండవపక్షం కూడ అలాగే చేసింది. అలా యుద్ధభూమి అంతా కాంతివంతమై పగటిని తలపించింది.

దుర్యోధనుడు తమ్ముల్తో “శల్యుడు, కృతవర్మ తోడుగా మీరు ధృష్టద్యుమ్నుడి నుంచి ద్రోణుణ్ణి కాపాడండి. అప్పుడతను పాండవసైన్యం సంగతి చూస్తాడు. కర్ణుడు అర్జునుణ్ణి, నేను భీముణ్ణి గెలుస్తాం. పదండి” అని బయల్దేరితే రెండు సైన్యాలు ఢీకొన్నయ్. రెండువైపుల నుంచి మహారథులు ఒకరొకరితో తలపడ్డారు. కృతవర్మ ధాటికి ఆగలేక ధర్మరాజు యుద్ధభూమి నుంచి బయటికెళ్తే మన బలాలు ఆర్చినయ్. భూరి, సాత్యకి పోరాడారు. ఓ భల్లంతో భూరి విల్లు తుంచాడు సాత్యకి. అతను ఇంకో వింటితో సాత్యకి విల్లు విరిచి బాణాలు నాటాడు. మండిపోయి సాత్యకి ఒక శక్తిని విసిరి భూరిని చంపాడు. అశ్వత్థామ సాత్యకి వెంటపడితే ఘటోత్కచుడతన్ని ఆపి తలపడ్డాడు. ఘటోత్కచుడు వేసిన పదిబాణాలు వేగంగా అతని వక్షాన గుచ్చుకుంటే అశ్వత్థామ విల్లు ఆధారంగా పట్టుకుని తూలాడు. తూలి, తెలివి తెచ్చుకుని ఉగ్రకోపంతో ఒక వాలికనారసాన్ని వాడి వక్షాన నాటితే వాడు మూర్ఛపోయాడు, వాడి సారథి రథాన్ని పక్కకి తోలుకుపోయాడు.

భీమదుర్యోధనులు తారసపడ్డారు. భీముడతని ధనువుని జెండాని విరిస్తే ఇంకో విల్లు తీసుకుని భీముడి విల్లు విరిచి ఒంటికి బాణాలు గుచ్చాడు నీ కొడుకు. భీముడు ఇంకో వింటితో ఏడు నారసాలు అతని శరీరంలో నాటి, విల్లు తుంచి, దుర్యోధనుడు మళ్లీ మళ్లీ విళ్లెత్తితే వాటినీ తుంచి ఒక గదతో సూతుణ్ణి గుర్రాల్ని చంపితే మహాభీతితో దుర్యోధనుడు పారిపోయాడు. భీముడు ఎలుగెత్తి అరిచాడు. దుర్యోధనుడు మరణించాడని మన సేన కలవరపడింది. ఇంతలో ఇంకొక రథం ఎక్కి వచ్చి అతను వాళ్లని శాంతింపజేశాడు.

కర్ణ సహదేవులు మరోచోట పోరుతున్నారు. కర్ణుడతని విల్లు తుంచితే అతను మరొకటి తీసుకున్నాడు. కర్ణుడు గుర్రాల్ని, సారథిని చంపితే అతను ఖడ్గం తీసుకుని బయల్దేరుతుంటే కర్ణుడు దాన్ని ముక్కలు చేశాడు. అతను గద విసిరితే దాన్ని నవ్వుతూ ఖండించాడు. శక్తి వేస్తే దాన్ని, చక్రం విసిరేస్తే దాన్నీ కూడ పొడి చేసి నిశ్చేష్టుడై చూస్తున్న సహదేవుణ్ణి కుంతిమాటల వల్ల ఇంకేమీ చెయ్యకుండా కడుపులో వింటికొనతో పొడుస్తూ “నీకన్న శక్తివంతుల్తో యుద్ధం ఎందుకు నీకు? అదుగో అర్జునుడున్నాడక్కడ, వెళ్లి అతని వెనక దాక్కో” అని తిట్టి వెళ్లిపోయాడు. సహదేవుడు బతుకు మీది రోతతో తన్ని తను తిట్టుకుంటూ వెళ్లి ఇంకో రథం ఎక్కాడు.

శల్యుడు విరాటుడి తమ్ముడు శతానీకుణ్ణి చంపి విరాటుణ్ణి మూర్ఛపుచ్చితే అతని సారథి రథాన్ని తోలుకుపోయాడు. అర్జునుడు శల్యుడితో తలపడబోతుంటే హలాయుధుడనే రాక్షసుడు అతన్ని అడ్డగించాడు. అర్జునుడు వాడి విల్లుని, కేతువుని, సారథిని, గుర్రాల్ని చంపితే వాడు కత్తిని విసిరాడు. అర్జునుడు దాన్ని విరిచి వాడి మీద నాలుగొందల బాణాలేశాడు. మహాభయంతో వాడు పుంజాలు తెంపుకు పరిగెత్తాడు.

మరోవంక కర్ణ సాత్యకులు యుద్ధం చేస్తున్నారు. కర్ణుడి కొడుకు వృషసేనుడు సాత్యకి మీద అనేక బాణాలేస్తే సాత్యకి వాలమ్ముల్తో వాణ్ణి మూర్ఛితుణ్ణి చేశాడు. కొడుకు పాటు చూసి కర్ణుడు కోపంతో సాత్యకిని శరపరంపరల్తో బాధించాడు. ఇంతలో వృషసేనుడు లేచి తండ్రిని కలిశాడు. ఐతే ఆ ఇద్దరితోనూ భీకరంగా పోరాడు సాత్యకి. అప్పుడు కర్ణుడు దుర్యోధనుడితో “అర్జునుడు దూరంగా వున్నాడు, మిగిలిన పాండవులు కూడ దగ్గర్లో లేరు. వీణ్ణి అభిమన్యుడి దార్లో పంపటానికి ఇదే సరైన సమయం. పెద్ద బలగంతో వీణ్ణి చుట్టుముడదాం. ఐతే అది చూసి అర్జునుడు రాకుండా మనవాళ్లని కొంతమందిని అర్జునుడి మీదికి పంపు” అని సలహా చెప్పాడు. దుర్యోధనుడికీ అది నచ్చి శకునిని పదివేల ఏనుగులు, అన్నే రథాల్తో దుశ్శాసన, సుబాహు, దుష్ప్రధర్షణ, దుర్విషహులు తోడుగా అర్జునుడు, అతని అన్నదమ్ముల మీదికి పంపాడు. దుర్యోధన కర్ణులు పెద్ద బలగంతో సాత్యకిని చుట్టుముట్టారు. ఐతే అతను ఏమాత్రం జంకక మన సైన్యాన్ని అల్లకల్లోలం చేశాడు. ఇక పట్టలేక దుర్యోధనుడు తన రథాన్ని అతని రథం దగ్గరికి తోలించి అతనితో తలపడ్డాడు. సాత్యకి అతని గుర్రాల్ని, సూతుణ్ణి చంపాడు. దుర్యోధనుడు మరో రథం మీదికి వెళ్లాడు. సాత్యకి దెబ్బకి అతన్ని చుట్టుముట్టిన సైన్యాలు చెల్లాచెదురైనై.

ఇలా ఒకచోట సాత్యకి, మరోచోట అర్జునుడు, మూడోవంక ధృష్టద్యుమ్నుడు విజృంభించి మన బలాల్ని నాశనం చేస్తూ శంఖాలు ఊదుతూ ఉల్లాసంగా ఉంటే సహించలేక కర్ణుడు క్రోధరూపంతో పాండవబలగాల పని పట్టాడు. అతని ధాటి చూసి ధర్మరాజు భయపడ్డాడు. ఎలాగైనా అతన్ని ఆపమని అర్జునుణ్ణి అడిగాడు. కర్ణుడి మీదికి రథం పోనీమని అర్జునుడంటే కృష్ణుడు నిశాసమయాన రాక్షసులకి శౌర్యధైర్యాలు పెరుగుతాయి కనక ఘటోత్కచుడికి ఈ పని అప్పగిద్దాం అని ఘటోత్కచుణ్ణి పిలిస్తే అతను యుద్ధోల్లాసంతో వచ్చాడు. కృష్ణార్జునులు అతన్ని వెళ్లి కర్ణుణ్ణి జయించి రమ్మని చెప్తే అలాగేనని వెళ్లాడు.

ఇంతలో జటాసురుడి కొడుకు అలంబుసుడు దుర్యోధనుడి దగ్గరికి వచ్చి నాకు పాండవుల్తో పాత వైరం వుంది, నేను ఘటోత్కచుడితో యుద్ధం చేస్తానని అడిగితే అతన్నభినందించి పంపాడు దుర్యోధనుడు. వాడు కర్ణుణ్ణి దాటుకుని వెళ్లి ఘటోత్కచుడితో తలపడ్డాడు. ఆ రాక్షసులిద్దరు రకరకాల మృగరూపాల్లో మాయాయుద్ధం చేశారు. చివరికి బాహా బాహీ పెనుగుతుంటే ఘటోత్కచుడు వాణ్ణి పట్టి పడేసి వాడి రొమ్ము పాదంతో చితక తొక్కి తల విరిచి నెత్తురోడుతున్న ఆ శిరసుని దుర్యోధనుడి రథం మీద పడేశాడు. “ఇలాగే కొంచెం సేపట్లో కర్ణుడి తల కూడ పడేస్తా, చూస్తుండు” అని దుర్యోధనుణ్ణి హెచ్చరించి తన రథం ఎక్కి కర్ణుడి మీదికి వెళ్లాడు.

ఇక కర్ణ ఘటోత్కచులకి భీకరసమరం జరిగింది. చండశరజాలాల్తో ఇద్దరూ ఒకరికొకరు తీసిపోకుండా పెనిగారు. రక్తసిక్తాలైన శరీరాల్తో ఆ రాత్రి వేళ వెలిగారు. రాధేయుడొక దివ్యాస్త్రం వేస్తే ప్రత్యస్త్రంతో ఘటోత్కచుడు విరిచి మాయాసైన్యాన్ని సృష్టించి వదిలాడు. మన సేనలు కకావికలైనై. కాని కర్ణుడు మాత్రం మడమ తిప్పకుండా నిలిచాడు. అస్త్రబలంతో ఆ మాయని మాయం చేశాడు. వాడు చక్రం వేస్తే దాన్ని తునకలు చేసి గద విసిరితే దాన్ని ముక్కలు చేసి వాడు ఆకాశానికెగిరి రాళ్లూ చెట్లూ కురిస్తే వాటిని పిండిచేసి నిలబడ్డాడు. వాడు రథం ఎక్కి వస్తే గుర్రాలు, సారథితో సహా దాన్ని నుగ్గు చేశాడు. మాయాముఖం నుంచి వాడు అమ్ములు కురిపిస్తే అన్నిటిని వమ్ము చేశాడు. అనేకశిరస్సుల మహాకారంతో వస్తే దాన్ని కూల్చాడు. ఒక్కడే ఎన్నో రూపాల్లో వస్తే వాటిని మాయం చేశాడు. పర్వతమై వస్తే దాన్ని పొడి చేశాడు. ఐనాగాని వాడు చతురంగబలాల్ని సృష్టించి నిశితశరాల్తో కర్ణుణ్ణి నొప్పించి ఆశ్చర్యకరంగా అతని వింటిని విరిచాడు.

ఈలోగా బకాసురుడి తమ్ముడు అలాయుధుడు దుర్యోధనుడి దగ్గరికి తన సైన్యంతో వచ్చి భీముడితో పాటు అతని బంధువులందర్నీ మింగుతానని చెప్పాడు. ఇక్కడ ఘటోత్కచుడి చేతిలో కర్ణుడి చావు దగ్గరపడిందని మన వాళ్లందరూ గగ్గోలు పెడుతున్నారు. దుర్యోధనుడు అలాయుధుణ్ణి తొందరగా వెళ్లి ఘటోత్కచుడితో తలపడమని పంపాడు. రూపాల్లో, వయసులో, ఆయుధాల్లో సమానులుగా వున్న ఆ రాక్షసులిద్దరూ ద్వంద్వయుద్ధానికి తలపడ్డారు. కర్ణుడు భీముడి మీదికి పోతే అతను కొడుకు అలాయుధుడి చేతిలో ఏమౌతాడోనని కర్ణుణ్ణి పట్టించుకోకుండా అలాయుధుడితో తలపడ్డాడు. వాడి సేనలు భీముణ్ణి కమ్ముకుంటే అతను చిరునవ్వుతో వాళ్లని చిందరవందర చేశాడు. అలాయుధుడు మాత్రం నిలిచి భీముడితో పోరాటం సాగిస్తూ తన బలాల్ని పాంచాలసైన్యం మీదికి పంపించాడు.

కృష్ణుడు అర్జునుడితో “నిశాయుద్ధంలో నిశాచరులు విజృంభించి పోరుతున్నారు. నకుల, సహదేవ, సాత్యకులని వాళ్లతో తలపడమను; శిఖండి ధృష్టద్యుమ్నుల్ని కర్ణుడి మీదికి పంపు; ద్రోణుడు, అతనితో ఉన్న రాజుల సంగతి నువ్వు చూడు” అని మంత్రాంగం చెప్పాడు. ఇంతలో అలాయుధుడు భీముడి విల్లు విరిచి అతనింకో విల్లు తీసుకునేలోగా సారథిని గుర్రాల్ని నొప్పిస్తే భీముడు గదతో కిందికి దూకితే వాడూ గద తీసుకుని ఎదుర్కున్నాడు. వాళ్లిద్దరూ గదలు పొడిపొడి చేసుకుని చేతికి దొరికిన రథాంగాలు, గజదంతాలు మొదలైన వాటితో పోరుతుంటే కృష్ణుడు కర్ణుడితో యుద్ధం చేస్తున్న ఘటోత్కచుణ్ణి పిలిచి అలాయుధుడి అంతు చూడమని పంపాడు.

అలాయుధుడు ఒక పరిఘతో కొడితే ఘటోత్కచుడు దిమ్మతిరిగి తూగాడు. అంతలోనే మేలుకుని గద తిప్పి వేస్తే అది అలాయుధుడి రథాన్ని నుగ్గు చేసింది. వాడు ఆకాశానికెగిరి నెత్తురువాన కురిపించాడు. ఘటోత్కచుడూ పైకెగిరి వాడి మాయకి ప్రతిమాయ చేశాడు. వాడు కిందికి దిగాడు. ఇద్దరూ వాలిసుగ్రీవుల్లా భీషణంగా పోరాడారు. వాడు కత్తిపట్టి దూకితే ఘటోత్కచుడు వాడి తలపట్టి నిలబెట్టి ఆ కత్తితో వాడి తలే నరికాడు. ఆ తలని దుర్యోధనుడి ముందు పారేశాడు. తనని తన తమ్ముల్ని గట్టెక్కిస్తాడనుకున్న ఆ అలాయుధుడిలా నీచంగా చావటంతో దుర్యోధనుడు నివ్వెరపోయాడు. మనవాళ్లు గతాశులయారు.

ఒక్క కర్ణుడు మాత్రం నిర్భయంగా నిలబడి పాండవ చమూసమూహాన్ని గడగడలాడిస్తున్నాడు. ఘటోత్కచుడు వెళ్లి అతనితో తలపడ్డాడు. కర్ణుడతని గుర్రాల్ని చంపితే రథంతో సహా మాయమయ్యాడు వాడు. ఎక్కడ ప్రత్యక్షమై ఎవర్నేం చేస్తాడో అని భయంతో మనసైన్యం గడగడ వణుకుతున్నది. వాడు మేఘంలా వచ్చి ఉరుములు మెరుపుల్తో రకరకాల ఆయుధాల్ని వర్షించాడు. వాడికి తోడుగా ఇతర రాక్షస నాయకులూ అలాగే మేఘాలై వచ్చారు. ఐతే కర్ణుడు తన దివ్యాస్త్రాల్తో ఆ మాయల్ని మటుమాయం చేశాడు. అప్పుడక్కడ కర్ణుడున్నందుకు మనసేనలు ఎంతగానో ఆనందించినయ్. అందరూ అతన్ని “ఈ రాక్షసుణ్ణి చంపి మమ్మల్ని బతికించి నువ్వూ బతుకు. నీ కవచకుండలాలు తీసుకుని నీకు ఇంద్రుడిచ్చిన మహాశక్తిని వాడి మీద ప్రయోగించు. బతికుంటే బలుసాకు తినొచ్చు” అని ప్రార్థించారు. ఇంతలో ఘటోత్కచుడు కర్ణుడి రథాన్ని విరగ్గొట్టి గదతో మోదితే ప్రాణాలు కాపాడుకోవటానికి వేరే మార్గం లేదని నిశ్చయించి ఇంద్రుడిచ్చిన మృత్యువు తోబుట్టువు లాటి ఘోరశక్తిని తీసి వింటికమర్చి దాని ఘంటారవాలు ఆకాశాన్ని తాకుతుంటే వేగంగా పారిపోబోతున్న వాడి మీద అంతకన్నా వేగంగా ప్రయోగించాడు కర్ణుడు.

ఆ శక్తి ముందుగా ఘటోత్కచుడి మాయని మింగి మరుక్షణంలో క్రూరంగా వాడి వక్షాన్ని చొచ్చి విచ్చి చీల్చి వెనగ్గా బయటికి వచ్చి ఆకాశాని కెగిసింది. ఆ శక్తి శక్తికి సోలుతూ వాడు నడుం పట్టుకుని బోర్లాపడి నాలుక బయటపెట్టి రక్తం వరదలు పారుతుండగా వికృతమైన మొహంతో ప్రాణం విడిచాడు. శంఖాలు, భేరులు, సింహనాదాలు చెలరేగినై మనసైన్యంలో. నీకొడుకు పట్టరాని ఆనందంతో కర్ణుణ్ణి కౌగిలించుకుని కొనియాడాడు. కౌంతేయులు అమితదుఃఖంతో కన్నీళ్లు కారుస్తూ చూస్తుండిపోయారు.

ఒక్క కృష్ణుడు మాత్రం మహానందంతో సింహనాదం చేసి శంఖం పూరించి సంతోషనృత్యం చేస్తూ రథం దిగి అర్జునుణ్ణి కౌగిలించాడు.

అర్జునుడు అయోమయంగా “చెట్టంత ఘటోత్కచుణ్ణి పోగొట్టుకుని సేనంతా విచారంలో మునిగి తేలుతుంటే నీకీ ఆనందం ఏమిటి?” అని అడిగితే, “ఆ శక్తి కర్ణుడి దగ్గర ఉంటే నిన్ను బతికించుకోవటం దుష్కరం అని ఇన్నాళ్లూ నాకు నిద్రలేదు. మనిద్దరం కలిసి కూడ అతన్నేమీ చెయ్యగలిగే వాళ్లం కాదు. అసలతని సహజ కవచకుండలాలు వుండి వుంటే అతన్ని జయించటం అసాధ్యం అయేది. వాటిని తీసుకుని నీ తండ్రి ఈ శక్తినిచ్చాడు. అదీ ఇప్పుడు ఘటోత్కచుడి కోసం ఖర్చయి పోయింది. ఇక నువ్వు కర్ణుణ్ణి చంపగలవ్. నీకోసం ఇదివరకే నేను ఏకలవ్యుడు, శిశుపాలుడు, జరాసంధుల్ని చంపా. వాళ్లూ వుండి వుంటే ఇక మనం గెలవటం అసాధ్యమయేది. ఇలా నీమార్గం సుగమమైంది. పైగా ఘటోత్కచుడు ఎంతైనా రాక్షసుడు, ఎప్పుడో ఒకప్పుడు నేను వాణ్ణీ చంపాల్సొచ్చేది. ఇక ఆ అవసరం కలగదు. ఎలా చూసినా ఇది సంతోషసమయం, దుఃఖసమయం కాదు” అని వివరించాడు.

సావధానంగా వింటున్న ధృతరాష్ట్రుడికి ఒక సందేహం వచ్చింది – “మరి అంత శక్తివంతమైన శక్తిని ఇన్నాళ్లూ కర్ణుడు అర్జునుడి మీద ఎందుకు వెయ్యలేదు? అతన్ని చంపితే అప్పటితోటే యుద్ధం ఐపోయివుండేది కదా !” దానికి సంజయుడు, “అది నిజమే, తొలిరోజు నుంచి కర్ణుడికి అందరం ఆ మాట చెప్పేవాళ్లం, అతనూ ఇవాళ వేస్తాను చూడండి అని వెళ్లేవాడు. అదేం మాయో, యుద్ధం మొదలయ్యాక మాకెవరికీ ఆ విషయమే గుర్తొచ్చేది కాదు. తిరిగి శిబిరాలకి వెళ్లాక షరా మామూలే. ఐతే, ఘటోత్కచుడు చచ్చాక సాత్యకి కృష్ణుణ్ణి ఇదే ప్రశ్న అడిగితే అతను తన మాయ వల్ల అలా జరిగేదని సాత్యకికి చెప్పాడు. చెప్పి ‘అర్జునుడితో నా స్నేహానికి సమానమైనవి ఈ ప్రపంచంలో ఏవీ లేవు, ఇక ఈ రాత్రి నేను ప్రశాంతంగా నిద్రపోతా’ అన్నాడు” అని వివరించాడు. దానికి ధృతరాష్ట్రుడు “అంతటి మహాశక్తిని గడ్డిపరక ఘటోత్కచుడి మీద వ్యర్థం చేసుకున్నాం, అంతా మన ఖర్మ. తర్వాతేం జరిగిందో చెప్పు” అన్నాడు. సంజయుడు కథని కొనసాగించాడు.

ఘటోత్కచుడి చావుతో డీలాపడి ధర్మరాజు తన రథం మీద చతికిలపడ్డాడు. కృష్ణుడతన్ని అనునయించాడు. ధర్మరాజు ఘటోత్కచుడు అదివరకు కావ్యక వనంలో, గంధమాదన యాత్రలో చేసిన సహాయాలు తలుచుకుని బాధపడ్డాడు. అంతలోనే పట్టరాని కోపంతో “అసలు అన్నిటికీ కారణం కర్ణుడు. మొన్న దొంగనాటకంతో అభిమన్యుడి విల్లు విరిచి వాణ్ణి చంపించాడు. ఇప్పుడిలా నాకెంతో ప్రీతి కలిగించే కొడుకుని పొట్టనపెట్టుకున్నాడు. అలాగే అప్పుడూ ఇప్పుడూ వాడికి సాయం చేసినందుకు ద్రోణుణ్ణి కూడ వదలను. భీముడు ద్రోణుడి సంగతి చూస్తాడు, నే వెళ్లి కర్ణుడు అంతు చూస్తా” అని ఆవేశంగా లేచి శంఖం పూరించి సారథిని కర్ణుడి మీదికి రథాన్ని తోలమన్నాడు. కృష్ణుడు గబగబా తన రథం ఎక్కి అర్జునుడితో “కర్ణుడితో తలపడాలని ఆవేశంతో వెళ్తున్నాడు ధర్మరాజు. మనం అతన్ని ఆపాలి” అంటూ రథం అటు తిప్పాడు.

కర్ణుడి వైపుకి బయల్దేరిన ధర్మరాజుకి ఎదురుగా వ్యాసమహాముని ప్రత్యక్షమై దీవించి “ధర్మం ఎటు వైపో జయం కూడ ఆవైపుకే. ఇవాల్టినుంచి ఐదోరోజు నీకు సామ్రాజ్యం దొరకబోతున్నది. ప్రశాంతంగా తమ్ముళ్లు, బంధువుల్తో నీ రణధర్మం నిర్వహించు” అని అంతర్ధానమయాడు. ధర్మరాజు శాంతించాడు. ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి పిలిచి ద్రోణుడి మీద యుద్ధానికి పంపాడు. మళ్లీ ఘోరసమరం ఆరంభమైంది. ఐతే సైన్యాలు నిద్రతో జోగటం గమనించి అర్జునుడు అందర్నీ కేకేసి పిలిచి ఇప్పుడు నిద్రపోయి చంద్రోదయం అయాక లేచి మొదలెడదాం అని చెప్తే అందరూ అతన్ని మెచ్చుకుంటూ ఎలా వున్నవారు అలాగే నిద్రలోకి జారిపోయారు.

కొంతసేపటికి చంద్రుడు వచ్చి పండువెన్నెలలు పరచటం మొదలెట్టాడు. రెండుసైన్యాలు మేలుకుని తిరిగి యుద్ధానికి తలపడినయ్. దుర్యోధనుడు ద్రోణుడి దగ్గరికి వెళ్లి అతని సమరకౌశలాన్ని పొగిడి “ఇంతవాడివి నీకు పాండవులొక లెక్కా? ఐనా శిష్యులని నువ్వు ఉపేక్ష చేసి వాళ్లని చావుదెబ్బలు కొట్టటం లేదు. మామీద నీ దయ అలా ఉంటే ఇంక మేం చేసేదేముంది?” అని వాపోయాడు. ద్రోణుడికి ఒళ్లు మండిపోయింది. “అర్జునుడు శిష్యుడనే కదా అగ్ని ఖాండవ వనాన్ని ఒదులుకుంది? ఘోషయాత్ర నాడు నిన్ను బంధించిన గంధర్వులు నిన్నొదిలేసి పారిపోయింది అతను వాళ్ల శిష్యుడనే కదా? నివాతకవచులు, కాలకేయాదులు అందుకనేగా అతనికి ఓడింది? ఎందుకిలాటి మాటలు?” అని ఝాడిస్తే దుర్యోధనుడూ కోపంగా “అర్జునుడితో యుద్ధం నీ వల్ల కాదనేగా, ఐతే నీకు తగిన వాళ్లతో నువ్వు పోరాడు. నేను దుశ్శాసన, శకుని, కర్ణులతో వెళ్లి అర్జునుడి అంతు చూస్తా” అని విసవిసా అక్కణ్ణుంచి కదిలాడు. ద్రోణుడు “అలాగే, ఇంతకాలం అన్ని రకాల భోగానుభవాలు చూశావ్, ఇప్పుడు అర్జునుడితో యుద్ధం ఎలా వుంటుందో కూడ చూడు పో” అని పాంచాల బలగాల వైపుకి ఉరికితే దుర్యోధనాదులు పాండవసైన్యం మీదికి వెళ్లారు. తొలిసంజె వెలుగులు వస్తున్నయ్.

మనమొన నించి ముందుకి వెళ్లిన దుర్యోధనాదుల్ని చూసి “మనం వీళ్లని వెనక్కి తరుముదాం పద” అని కృష్ణుడంటే అలాగేనన్నాడు అర్జునుడు. భీముడూ అతనికి ఉత్సాహం కలిగించాడు. తనని చుట్టుముట్టిన కౌరవబలగాల్ని అతను అన్ని దిక్కులా తానే ఐ చిందరవందర చేశాడు.

అదే సమయంలో మిగిలిన వాళ్లందరికి దూరంగా ఉత్తర దిక్కున ఒక్కడే ఉన్న ద్రోణుణ్ణి చూసి పాండవబలాలు కంగారు పడిపోయినయ్. అక్కడ వున్న పాంచాలసైన్యాల్ని రోషంలో అతనేం చేస్తాడోనని అక్కణ్ణుంచి వచ్చెయ్యమని పాండవసైన్యంలో వారు పిలిస్తే పాంచాలసైన్యంలో దొరలు అందుకు మండిపడుతూ ఎలాటి భయమూ లేకుండా ద్రోణుడి మీదికి కవిశారు.

ఐతే అసలే రోషంగా వున్న ద్రోణుడు ద్రుపదుడి ముగ్గురు మనవల్ని చంపి పూలు కోసినట్టు దొరల తలలు కొయ్యటం మొదలెట్టాడు. అడ్డొచ్చిన ద్రుపదుణ్ణీ, విరాటుణ్ణీ కూడ యముడి దగ్గరికి పంపేశాడు. పాంచాల, మత్స్య సైన్యాలు కకావికలైనై. దుఃఖావేశంతో ధృష్టద్యుమ్నుడు “ఇవాళ ద్రోణుణ్ణి చంపకపోతే నేను కులాచార ధర్మాన్ని తప్పినవాణ్ణౌతా” అని ప్రతిజ్ఞ చేసి పాంచాలసేనల్తో ద్రోణుడి మీదికి దూకాడు. దుర్యోధనుడు, కర్ణుడు ద్రోణుడికి అడ్డం వచ్చి అతనితో పెనిగారు. అటువైపు నుంచి భీముడు, సాత్యకి వచ్చి కలిశారు. రెండుబలాలు ఘోరయుద్ధం చేసినయ్.

పదిహేనవ రోజు
ఇంతలో తెల్లవారింది. అందరూ కాలోచితకృత్యాలు ముగించుకుని తిరిగొచ్చి రణం కొనసాగించారు. ఎండ తాకిడి, నిద్రలేమి, మండుతున్న ఆకలి – వేటినీ లెక్కచెయ్యకుండా వేడి పౌరుషాల్తో తలపడ్డారు. ద్రోణార్జునులు ద్వంద్వయుద్ధంలో ఒకరికొకరు తీసిపోకుండా అన్నిటా సమానంగా పోరారు. ఒకరి దివ్యాస్త్రాల్ని మరొకరు ఉపసంహరించారు, అదొక ఆటలా ఇద్దరూ ఆడారు. ఆకాశచారులు రెప్పవెయ్యకుండా చూశారు వాళ్ల పోరాటాన్ని. ఇలా గెలుపోటములు లేకుండా కొంతసేపు సాగాక ఇద్దరూ వేరే పక్కలకి వెళ్లి అక్కడి సైన్యాల్తో తలపడ్డారు.

ద్రోణుడి చేతిలో పాంచాలబలం చావుదెబ్బలు తిన్నది. అర్జునుడు తప్ప మిగతా పాండవులు ఒకచోట చేరారు. “ధర్మపరుడై అర్జునుడు అతన్ని ఓడించడు. ద్రోణుణ్ణి నిలవరించే వాళ్లు మనలో ఇంకెవరూ లేరు. ఎలా?” అని తికమక పడుతుంటే కృష్ణుడు తమ రథాన్ని వాళ్ల దగ్గరికి తీసుకెళ్లి అర్జునుడితో “ద్రోణుణ్ణి ఆపటానికి ఒకటే దారుంది – అతని కొడుకు చనిపోయాడని చెప్తే అతను యుద్ధం మానేస్తాడు, అప్పుడతన్ని చంపొచ్చు” అంటే అర్జునుడు అందుకు ఒప్పుకోలేదు, మిగిలిన వాళ్లు సరేనన్నారు.

భీముడి చేతిలో అశ్వత్థామ అనే పేరున్న ఏనుగు చచ్చింది. అతను హడావుడిగా ద్రోణుడి దగ్గరికెళ్లి అశ్వత్థామ చనిపోయాడని చెప్తే అతను గుండెలు జల్లుమని అంతలోనే కొడుకు అస్త్రవిద్యాకౌశలాన్ని తల్చుకుని అతనికేమీ అయుండదని నిశ్చయించుకుని రణం సాగించాడు. ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి మూడు చెరువుల నీళ్లు తాగించి మిగిలిన పాంచాలబలగాల్ని ఊచకోత కోస్తుంటే అతనికెదురుగా సప్తర్షులు ప్రత్యక్షమయారు. “బ్రాహ్మణుడివై వుండి, వేదవేదాంగాలు తెలుసుకుని ఇలా యుద్ధం చెయ్యొచ్చునా? ఇప్పటికి చేసింది చాలు, ఇక అస్త్రాలు వదిలి ఇక్కణ్ణుంచి కదిలే కాలం వచ్చింది” అని చెప్పి అంతర్ధానమయారు.

భీముడి మాటల్ని తల్చుకుని నిజంగా అశ్వత్థామకి ఏమైనా అయిందేమో ధర్మరాజునడిగి కనుక్కుందామని చూస్తుంటే కృష్ణుడు ధర్మరాజుతో “ఇతనింకా యుద్ధం చేస్తే మనం బతకం. ప్రాణరక్షణ సమయంలో అబద్ధం తప్పు కాదు. కనక అతని కొడుకు చచ్చాడని చెప్పు” అని చెప్పి పంపాడు. భీముడు కూడ, “నేను అశ్వత్థామ అనే ఏనుగుని చంపాను, కాబట్టి అది నెపంగా నువ్వు చిన్న అబద్ధం చెప్పొచ్చు” అని ప్రోత్సహించాడతన్ని. ధర్మజుడికి ఒక వంక పాపభయం, మరో వంక యుద్ధవిజయం కనిపిస్తున్నాయి, ఎటు మొగ్గాలో తేల్చుకునే సమయం వచ్చింది. చివరికి రాజ్యకాంక్షే గెలిచి అతనికి ఓపికున్నంత పెద్ద గొంతుతో “అశ్వత్థామ మరణించాడు” అని అరిచి చెప్పి ద్రోణుడికి వినపడకుండా మెల్లగా “ఏనుగే” అని ఊరుకున్నాడు ధర్మరాజు !

ద్రోణుడికి గుండె జారిపోయింది. నోరు తడారిపోయింది. మునులు చెప్పిన మాటలు చెవుల్లో వినిపిస్తున్నయ్. అంత్యకాలం ఆసన్నమైందని తెలుస్తూంది. ఎదురుగా ధృష్టద్యుమ్నుడున్నాడు. వీరావేశంగా అతని మీద బాణాలేస్తున్నాడు. చూస్తూ చూస్తూ అతన్నలా ఉపేక్షించి ఊరుకోలేక, మంత్రాలు పనిచెయ్యక దివ్యాస్త్రాలు వెళ్లకపోయినా పట్టుదలగా ద్రోణుడతనితో యుద్ధం సాగించాడు. అతని విల్లు, రథం, గుర్రాలు, సారథిని నుగ్గు చేశాడు. గదతో వస్తే దాన్ని ముక్కలు చేశాడు. పలకా వాలూ పట్టుకుంటే వాటిని విరిచాడు. అతని ఒంటికి తీవ్రనారాసాల్ని నాటాడు. అదిచూసి దూరంగా కృప, కర్ణ, కృతవర్మల్తో పోరుతున్న సాత్యకి ఒక క్రూరమైన బాణంతో ద్రోణుణ్ణి కొట్టాడు. భీముడక్కడికి అతివేగంగా వచ్చి ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి పక్కకి తీసుకుపోతుంటే ద్రోణుడు “పో పొండిరా” అని విదిల్చాడు వాళ్లని.

ధృష్టద్యుమ్నుడు ఎదురుగా లేకపోయేసరికి అతని మనసు యధాపూర్వంగా ప్రశాంతమయింది.

అలా నాలుగు రోజుల ఒక రాత్రి, ఐదవరోజు ఇరవై గడియల పాటు సర్వసేనాధిపతిగా మన సైన్యాన్ని రక్షిస్తూ దేవతలక్కూడా ఆశ్చర్యం కలిగించేలా యుద్ధం చేసి తృప్తుడై మన సేన వైపుకి తిరిగి “కర్ణా, కృపా, దుర్యోధనా, నా శక్తి కొద్ది ఇన్నాళ్లు యుద్ధం చేసి ఇక నిశ్చింతగా సుగతికి వెళ్తున్నా. ఆయుధాల్ని విడుస్తున్నా. మీరు తెలివిగా జీవించండి” అని అరిచి చెప్పి ఆయుధాలు విసిరేసి రథం మీద యోగనిష్టలో కూర్చున్నాడు ద్రోణుడు.

అంతలో ఒక నిశితఖడ్గాన్ని చేతపట్టి వేగంగా పాదచారిగా ద్రోణుడి వైపుకి ధృష్టద్యుమ్నుడు వెళ్తుంటే రెండుసైన్యాలు హాహాకారాలు చేసినయ్. ద్రోణుడు తేజోరూపంలో తన శరీరాన్ని విడిచి పైకి వెళ్లాడు. ఆ దృశ్యం నాకు కళ్లార కనిపించింది. కృష్ణార్జునులు, ధర్మరాజు, కృపాచార్యుడు కూడ అది చూశారు. ఇంకెవరికీ ఆ జ్యోతి కనిపించలేదు. ధృష్టద్యుమ్నుడు ద్రోణుడి రథం మీదికి ఎగిరాడు. ద్రోణుడి శవం జుట్టు గట్టిగా పట్టుకుని వద్దు వద్దు అని అర్జునుడు అరుస్తున్నా, తప్పు రా అని ధర్మరాజు బోధిస్తున్నా వినకుండా అతని తల నరికి దాన్నీ, మొండాన్నీ కిందికి తోశాడు. శతవృద్ధుడు అస్త్రాచార్యుడలా పాండవపక్షం అధర్మవర్తనతో అస్తమించాడు.

ఆచార్యుడి చావుతో మన సేనలు అలమటించినయ్. పెద్ద పెద్ద దొరలంతా ఇంక మనకి దారేదీ అని వాపోయారు. సామాన్యసైనికులు దిక్కు తెలియకుండా పరిగెత్తారు. మరోవంక యుద్ధం చేస్తున్న అశ్వత్థామ ఈ కలకలం ఏమిటా అని దుర్యోధనుడి దగ్గరికి వెళ్లాడు. ఏం జరిగిందని అతన్నడిగితే నోట మాటరాక పాలిపోయిన మొహంతో నిలబడ్డాడు దుర్యోధనుడు. చివరికి కృపాచార్యుడు ఏడుపు గొంతుతో జరిగిందంతా టూకీగా వివరించాడతనికి.

అశ్వత్థామ కళ్లు క్రోధంతో, దుఃఖంతో ఎర్రబడినయ్. కన్నీళ్లు జలజల కారినయ్. చేత్తో తుడుచుకుంటూ దుర్యోధనుడితో అన్నాడూ – “చావులు లేవా, యుద్ధాల్లో చావరా, మహానుభావుడు అస్త్రగురువుని ఒక హీనుడు ఇలా జుట్టు పట్టుకుని తలగొట్టటం ఎక్కడన్నా ఉందా? నాకీ విషయం తెలీకుండా ఉంటుందనుకున్నాడా వాడు? నన్నింతగా అవమానిస్తాడా? తండ్రిని ఇలాటి అవమానకరమైన మరణాన్నుంచి రక్షించలేని నా దివ్యాస్త్రాలెందుకు, తగలెయ్యనా? దీనికి మూల కారణం ధర్మరాజు. అతని మీద నేనెలా పగ తీర్చుకుంటానో కదా ! ఐనా నా ప్రతిజ్ఞ విను. కృష్ణుణ్ణి, పాండవుల్ని నా భుజబలంతో, దివ్యాస్త్రాల్తో ముప్పుతిప్పలు పెడతా. దేవతలొచ్చినా సరే, వాళ్ల సేనానీకాన్ని అల్లకల్లోలం చేసేస్తా. నా గురించి నేను చెప్పుకోకూడదు, ఎలా చేస్తానో నువ్వే చూద్దువు. నా తండ్రి నారాయణుణ్ణి ఆరాధించి ఒక మహిమాన్వితాస్త్రాన్ని పొందాడు, అది నాకిచ్చాడు. దాన్ని ప్రయోగిస్తా. అది విరోధులందర్నీ మట్టుపెడుతుంది.” ఆ మాటల్తో పొంగి మన యోధులు శంఖాలు పూరించారు. భేరీమృదంగ నాదాలు మిన్ను ముట్టినయ్. మన సైన్యాలు ఉత్సాహంగా శత్రువుల మీదికి బయల్దేరినయ్.

ఆ మహారవం విని ధర్మరాజు ఆశ్చర్యపడ్డాడు. ద్రోణుడు పడిన వార్త విని కూడ కౌరవసైన్యం ఎందుకంత ఉత్సాహంగా ఉరకలేస్తుందని అర్జునుణ్ణడిగితే దానికతను “తన తండ్రిని శత్రువులు అధర్మంగా చంపారని విని అశ్వత్థామ ఊరుకుంటాడనుకున్నావా? అతను మహిమాన్విత అస్త్రాలున్నవాడు. అమానుష విక్రముడు. అతని మూలానే కౌరవసైన్యాలలా ఉత్సాహంగా వున్నయ్. ఐనా నిన్ను శిష్యుడని, ధార్మికుడని, సత్యవ్రతుడని ఎంతో ఆదరంగా అడిగిన గురువుకా నువ్విలా అబద్ధం చెప్పేది? నీ మాట వినే ఆయన కొడుకు నిజంగా చనిపోయాడనుకున్నాడు. ఇంత హీనంగా ప్రవర్తించి తెచ్చుకున్న రాజ్యం వల్ల పేరొస్తుందా, వృద్ధి కలుగుతుందా? మనం లోకానికి వెలి కాలేదా? పైగా అలా అస్త్రసన్యాసం చేసిన వాణ్ణి, వద్దు వద్దని నేను గొంతు పగిలేట్టు అరుస్తూ వారిస్తున్నా వినకుండా జుట్టు పట్టి తలని నరికాడు కదా ఇతను! ఈ ధృష్టద్యుమ్నుడి అంతు చూడకుండా ఆ అశ్వత్థామ వదుల్తాడా? ఇప్పుడు మనసైన్యాన్ని నాశనం చెయ్యటానికి, ఈ ధృష్టద్యుమ్నుడి తల కొయ్యటానికి ప్రళయరుద్రుడిలా వస్తున్న అతన్ని ఎదుర్కోవటం నీకూ, వీళ్లకీ సాధ్యమైన పనా?” అని దెప్పిపొడుస్తుంటే భీముడతని మీద మండిపడ్డాడు.

“యుద్ధం చెయ్యటానికి వచ్చి ఇలా ధర్మపన్నాలు పలుకుతావేం? నిండుసభలో పాంచాలికి వాళ్లు చేసిన అన్యాయం ముందు మనం వాళ్లకి ఎన్ని చేసినా దిగదుడుపే. ఒక పక్క మన మీదికి దూకుతున్న శత్రువుల్ని ఎలా ఎదుర్కోవాలా అని మేం తలలు పట్టుకుంటుంటే పుండు మీద కారం చల్లే ఈ మాటలేమిటి?” అన్నాడతనితో.

ధృష్టద్యుమ్నుడు కూడ “మన సామాన్య సైనికుల మీద దివ్యబాణాలేసి వాళ్లని ఊచకోత కోస్తున్నాడే, ఈ ద్రోణుడు ధార్మికుడా? ఐనా అతన్ని చంపటానికే పుట్టాను నేను, మరి చంపితే దాన్లో అధర్మమేమిటి? ధర్మరాజు ఎప్పుడూ అసత్యం ఆడడు, నేను ధర్మం తప్పను. నువ్వు మాత్రం కురుపితామహుడు భీష్ముణ్ణి, నీ తండ్రికి ఆప్తమిత్రుడైన భగదత్తుణ్ణి చంపలేదా? శిష్యవంచకుడు గనక గురుడు చచ్చాడు. ఇంక చాలు, శత్రుసైన్యాన్ని గెలుద్దాం పద” అని సంభాషణని దారి మళ్లించటానికి ప్రయత్నించాడు.

అలా మాట్టాడుతున్న ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి ఏమీ చెయ్యలేక ఈసడించుకున్నాడు అర్జునుడు. కన్నీళ్లు కారుస్తూ, నిట్టూర్చి “ఇంకా ఎందుకీ రోత మాటలు?” అని మాత్రం అనగలిగాడు. కృష్ణుడు, ధర్మరాజు సిగ్గుతో తలలు వంచుకున్నారు.

ఒక్క సాత్యకి మాత్రం పట్టరాని కోపంతో “గురువుకి అంత పరాభవం చేసినా నీ నాలిక రాలదు, నీ తల పగలదు. ధర్మరాజు ఎదుట కాబట్టి బతికిపోయావ్, లేకపోతే నీ అంతు చూసేవాణ్ణి. ఆ శిఖండి మూలాన భీష్ముడు పడ్డాడు. దానికి అర్జునుణ్ణి నిందిస్తావా? భీష్ముడి కోరిక మీరక ఆయన మీద అర్జునుడు బాణాలేశాడు, అతనికీ నీకూ పోలికా? అసలు నువ్వూ శిఖండీ పుట్టి పాంచాలకులానికే కళంకం తెచ్చిపెట్టారు” అని ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి తిట్టిపోశాడు.

దానికతను పగలబడి నవ్వాడు. “మరొకరు కొడితే చెయ్యి తెగి నిష్టూరపడుతున్న భూరిశ్రవుణ్ణి బుద్దిలేకుండా చంపావే, అది వీరుడు చేసే పనేనా? అతను నిన్ను కింద పడేసి గుండెల మీద ఎక్కితే ఏమన్నా చెయ్యగలిగావా? అంత పోటుగాడివే, ద్రోణుడు మన సైన్యాల్ని చిందరవందర చేస్తుంటే అతనికి అడ్డం పడ్డావా? ఇంకా మాట్టాడావంటే నీ తల నరుకుతా. .. ఐనా ఇప్పుడిదంతా ఎందుకు, అదుగో శత్రుసైన్యం వస్తున్నది, దాని సంగతి చూద్దాం పద” అన్నాడతనితో.

ఆ మాటలు సాత్యకిని శాంతింపజెయ్యకపోగా అతని కోపాన్ని పెంచినయ్. వింటిని రథం మీద విసిరేసి గద తీసుకుని “ఒక్క వేటుతో నీ అంతు చూస్తా రా” అని ధృష్టద్యుమ్నుడి మీదికి వెళ్తుంటే కృష్ణుడు భీముణ్ణి అతన్ని పట్టుకోమని పంపితే భీముడు వెనకనుంచి అతని రెండు చేతులూ పట్టుకుని ఆపాడు. భీముడి చేతుల్లోంచి తప్పించుకోవటానికి సాత్యకి పెనుగులాడుతుంటే “వదులు వాణ్ణి, వాడి సంగతి నేను చూస్తాగా. నేనేం ఒంటిచేతి భూరిశ్రవుణ్ణి కాను” అన్నాడు ధృష్టద్యుమ్నుడు తన్నులాటకి తనూ కాలుదువ్వుతూ. చివరికి ధర్మరాజు, కృష్ణుడు అతికష్టం మీద వాళ్లని శాంతపరిచారు.

పాండవసైన్యం దాపులకి వచ్చాక అశ్వత్థామ నారాయణాస్త్రం ప్రయోగించాడు. ఆ మహాస్త్రం భీకరాకారంతో బయల్దేరింది. దాన్నుంచి అనేక రకాల ఆయుధాలు మంటలు విరజిమ్ముతూ బయటికొచ్చి పాండవసైన్యం మీదికి అన్ని వైపుల నుంచి ఒక్కసారిగా కమ్ముకున్నయ్. సైన్యాన్ని నాశనం చెయ్యసాగినయ్.

అర్జునుడు అదంతా చూస్తూ తనకేమీ పట్టనట్టు కదలకుండా ఊరుకున్నాడు.

ధర్మరాజు అతనికి వినపడేలా సాత్యకి, ధృష్టద్యుమ్నుల్తో “నిండు సభలో పాంచాలికి పరాభవం జరుగుతుంటే మౌనంగా చూస్తూ కూర్చున్నాడు, బాలుడైన అభిమన్యుణ్ణి పదిమందితో కలిసి చంపాడు, సైంధవుణ్ణి చంపటానికి పోయిన అర్జునుడికి సాయంగా వెళ్తున్న నిన్ను పోనీకుండా అడ్డు పడ్డాడు. అలాటి ధర్మపరుడైన ద్రోణుడికి నేనెక్కడ సమానం ఔతాను? నేనిప్పుడే నాలుకలు చాచుకుంటూ వస్తున్న ఆ అగ్నిలోకి పోతా, మీరు మీ మీ బలాల్తో ఎటన్నా పారిపోండి. అప్పుడు గాని అర్జునుడి మనసు చల్లబడదు” అని పరోక్షంగా అర్జునుణ్ణి దెప్పిపొడిచాడు.

అప్పుడు కృష్ణుడు పెద్దగా అందరికీ వినపడేట్టు “సైనికులారా, వెంటనే అందరూ గుర్రాలు, ఏనుగులు దిగి ఆయుధాల్ని కింద పెట్టి భూమ్మీద నిలబడండి. అప్పుడు ఈ అస్త్రం మిమ్మల్నేమీ చెయ్యదు. ఈ మహాస్త్రానికి ఇదే మందు” అని చెప్తే అందరూ అలాగే చేశారు. ఒక్క భీముడు మాత్రం “వీరులారా, ఒక అస్త్రానికి భయపడి ఆయుధాలు వదిలేస్తారా? నేనుండగా మీకేం భయం వద్దు. నేనీ అస్త్రం అంతం చూస్తాగా” అంటూ అశ్వత్థామతో తలపడితే కోపగించుకుని అశ్వత్థామ ఆ అస్త్రాన్ని ఇంకా ప్రజ్వలింప చేశాడు.

మిగిలిన వాళ్లంతా ఆయుధాలు వదిలెయ్యటంతో అది నేరుగా భీముడి మీదికి బయల్దేరింది. అర్జునుడు హడావుడిగా వరుణాస్త్రం వేశాడు. దాంతో నారాయణాస్త్ర ప్రభావం కొంత తగ్గింది. వెనక్కి తగ్గకుండా అశ్వత్థామ దాన్నింకా పెంచాడు. భీముడి రథాన్ని కార్చిచ్చులా కమ్ముకుందది. కృష్ణార్జునులు పాదచారులై పరిగెత్తుకెళ్లి భీముణ్ణి కిందికి దిగమన్నారు. భీముడు కదలనని భీష్మించుక్కూచున్నాడు. ఇంకిలా కాదని వాళ్లిద్దరూ భీముడి ఆయుధాల్ని లాగిపారేసి అతన్ని రథం మీంచి కిందికి తోశారు.

అలా అంతా కిందకి దిగి నిలబడటంతో నారాయణాస్త్రం శాంతించింది.

“ఆ అస్త్రాన్ని మళ్లీ వెయ్” అని అశ్వత్థామని ప్రోత్సహించాడు దుర్యోధనుడు. “అది ఒక్కసారే ప్రయోగించాలి, మళ్లీ ప్రయోగిస్తే మననే కాలుస్తుంది. కృష్ణుడు మోసంతో దాన్ని నిర్వీర్యం చేశాడు. ఓడిన వాళ్లు చచ్చిన వాళ్లతో సమానం గనక వాళ్లంతా ఆయుధాలు పారేస్తే ఆ అస్త్రం పనైపోయింది” అని నిట్టూర్చాడు అశ్వత్థామ. ఐనా నిరుత్సాహపడకుండా ధృష్టద్యుమ్నుణ్ణి తాకి వాడి సారథిని, గుర్రాల్ని, కేతువుని నేలకూల్చాడు. సాత్యకి అడ్డొస్తే ఒక్క బాణంతో అతన్ని మూర్ఛితుణ్ణి చేశాడు. అదిచూసి భీమార్జునులు అతని మీద దూకారు.

అశ్వత్థామ అమితక్రోధంతో ఆగ్నేయాస్త్రం వేశాడు. దాన్నుంచి భీకరాగ్ని జ్వాలలు వచ్చి ఒక అక్షౌహిణి పాండవసైన్యాన్ని అప్పటికప్పుడే మట్టుపెట్టినయ్. దాని దెబ్బకి భీమార్జునులు చచ్చారని మనవాళ్లు ఆనందంతో అరిచారు. వేరే దారిలేక అర్జునుడు అన్ని అస్త్రాల్ని ఉపసంహరించగలిగే బ్రహ్మాస్త్రాన్ని సమంత్రకంగా ప్రయోగిస్తే అది అశ్వత్థామ ఆగ్నేయాస్త్రాన్ని హరించింది. కృష్ణార్జునులు శంఖాలు పూరించి పాండవసైన్యానికి ఊరట కలిగించారు.

ఆగ్నేయాస్త్రం విఫలం కావటంతో అశ్వత్థామ వికలుడయ్యాడు. “పనిచెయ్యని దివ్యాస్త్రాల్తో నేను చేసే యుద్ధం ఏమిట”ని రోషంగా వింటిని విసిరి పారేసి ఒక్కడే కాలినడకన కదిలిపోయాడు.

ఐతే దార్లో అతనికి వేదవ్యాసుడు ప్రత్యక్షమయాడు. దేవతలకైనా ఆప శక్యంకాని తన ఆగ్నేయాస్త్రాన్ని నరుడెలా ఆపగలిగాడని అతన్ని అడిగాడు అశ్వత్థామ. వ్యాసుడు దయతో అతనికి నరనారాయణుల వృత్తాంతం చెప్పి వాళ్లు అవసరమైనప్పుడు అవతరించి దుష్టసంహారం చేస్తుంటారని, ఇప్పుడు కృష్ణార్జునులుగా వున్నది వాళ్లేనని విశదీకరించాడు. పైగా పూర్వజన్మలో అశ్వత్థామ మట్టితో శివుడి ప్రతిమని చేసి దాన్ని నిష్టతో పూజించాడని, వాళ్లు శివుణ్ణి లింగాకృతిగా ఆరాధించారని, అర్చలో ఆరాధించటం కంటె లింగాన్ని పూజించటం ఎన్నో రెట్లు ఉత్తమం కనక వాళ్లని తను జయించలేకపోయాడని వ్యాసుడతనికి వివరించాడు. అశ్వత్థామ శాంతించి యుద్ధభూమికి తిరిగి వచ్చి సూర్యాస్తమయం కావటంతో సేనల్ని శిబిరాలకి మళ్లించాడు.

ఇలా ద్రోణరక్షణలో కౌరవసేనల యుద్ధక్రమాన్ని ధృతరాష్ట్రుడికి వివరించి చెప్పి తిరిగి యుద్ధభూమికి వెళ్లాడు సంజయుడు.

రెండురోజుల తర్వాత మళ్లీ అంతఃపురానికి తిరిగొచ్చాడు. ధృతరాష్ట్రుడి ఆదేశంతో అతని పక్కన కూర్చున్నాడు. “పౌరుషం పందెంగా కౌరవపాండవ సైన్యాలు రెండురోజులుగా చేసిన యుద్ధం అంతా చూసివచ్చా. పాండవ చమూసమూహాన్ని చిల్లిగవ్వకి లెక్కచెయ్యకుండా భీకరరణం సాగించి చివరికి తన సహజశత్రువు అర్జునుణ్ణి ఓడించలేక అతని బాహువిక్రమానికి బలై కర్ణుడు కన్నుమూశాడు” అని చెప్పి భరించరాని దుఃఖంతో, డగ్గుత్తికతో “అంతేకాదు, భీముడు దుశ్శాసనుడి రొమ్ము చీల్చి అతని రక్తం తాగాడు. ఇంక మనసైన్యంలో విజయాశ అడుగంటిపోయింది” అని చెప్పి వలవల ఏడ్చాడు సంజయుడు.

ధృతరాష్ట్రుడికి గుండె గుభేల్ మంది. దుర్యోధనుడు కూడ మరణించాడనుకున్నాడు. ఏడ్చి సొమ్మసిల్లి మూర్ఛపోయాడు. అంతఃపుర నారీజనం కూడ శోకసంద్రంలో మునిగి మూర్ఛపోయారు. సంజయుడు, అంతకుముందే అక్కడికి వచ్చి వున్న విదురుడు చన్నీళ్లు చల్లి, వీవనల్తో విసిరి మెల్లగా వాళ్లని సేదతీర్చారు.

ధృతరాష్ట్రుడు “సంజయా, నాకు నువ్వు చెప్పింది సరిగా వినపడలేదు. మళ్లీ ఒక్కసారి మనసైన్యంలో ఎవరెవరు బతికున్నారో స్పష్టంగా చెప్పు” అనడిగితే సంజయుడు “మనసేనలో అశ్వత్థామ, కృతవర్మ, శల్యుడు, శకుని, కృపాచార్యుడు, కొందరు కురుకుమారులు, కొందరు కర్ణుడి కొడుకులు, ఇంకొంతమంది వీరయోధులు వున్నారు. వీళ్లని కూడగట్టుకుని జయాన్ని సాధించాలనే పట్టుదలతో దుర్యోధనుడు ముందుకి కదులుతున్నాడు” అని చెప్పాడు. దుర్యోధనుడు బతికే వున్నందుకు కొంత ఊరట పట్టాడు ధృతరాష్ట్రుడు. ఐనా కర్ణుడి మరణాన్ని తలుచుకుని కుమిలి కుమిలి ఏడుస్తూ – “కృష్ణార్జునుల్ని లెక్కచెయ్యని బలశాలి, అఖిల దివ్యాస్త్ర సంపన్నుడు కర్ణుడు. అతన్ని చూసుకునే పాండవుల్ని గెలుస్తానని దుర్యోధనుడి ధైర్యం. అలాటి వాడే పడ్డాడని విన్నా నా గుండె పగలదు. ఇంతమంది బంధువులు, హితులు పోయారని వినటానికే నేనున్నా. ఇక దుర్యోధనుడు గెలవటం అసాధ్యం. మనలో మనకి యుద్ధం ఎందుకు అని బుద్ధి చెప్పాడు ధర్మరాజు. శరతల్పం మీదనుంచి గాండీవి అస్త్రవైభవాన్ని అందరికీ కళ్లారా చూపించి ఇప్పటికైనా సంధి చేసుకోమని చెప్పాడు భీష్ముడు. మీరాజు మాత్రం ఎవరిమాటా వినక ఈ పరిస్థితి తెచ్చుకున్నాడు.” అని వాపోయాడు ధృతరాష్ట్రుడు.

ఐతే కర్ణుడు ఓడిపోవటం ఎలా సాధ్యమైందో అతనికి అర్థం కాలేదు – “పరశురాముడి దగ్గర సంపాదించిన బ్రహ్మాస్త్రం వుంది. సర్పముఖాస్త్రం వుంది. ఇంకా అనేక దివ్యాస్త్రాలున్నయ్. ఐనా కర్ణుడు అర్జునుణ్ణి గెలవలేకపోవటం ఎలా సాధ్యం? అతని రథం విరిగిందా? సారథి చచ్చాడా? అస్త్రాలు పనిచెయ్యలేదా? లేకపోతే పాండవులు భీష్మ ద్రోణుల్లాగే అతన్ని కూడ అధర్మంగా చంపారా?” అని ఆత్రంగా అడుగుతుంటే సంజయుడు “అన్నీ నీకు వివరంగా చెప్తా. సావధానంగా విను” అంటూ తన కథనాన్ని కొనసాగించాడిలా.

ద్రోణుడు పడ్డాక అశ్వత్థామ విజృంభించి దివ్యాస్త్రాల్తో పోరి సూర్యాస్తమయం కావటంతో యుద్ధం ముగించాడు. శిబిరాలకి తిరిగి వెళ్లాక తక్షణ కర్తవ్యం ఏమిటని దుర్యోధనుడు అతన్ని అడిగితే కర్ణుణ్ణి సర్వసైన్యాధిపతిగా అభిషేకించమని సలహా ఇచ్చాడతను. ముఖ్యులైన రాజుల్తో కలిసి నీకొడుకు కర్ణుడి దగ్గరికి వెళ్లి తనతో మైత్రికి చిహ్నంగా సర్వసైన్యాధ్యక్ష పట్టం కట్టుకుని తనకి రాజ్యం సంపాయించి పెట్టమని అతన్ని కోరాడు. కర్ణుడందుకు ఆనందంగా అంగీకరించి బంధు మిత్ర సహితంగా అర్జునుణ్ణి చంపి రారాజుకి రాజ్యం ఇస్తానని ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. పవిత్ర నదీజలాలు తెప్పించి బంగారు సింహాసనం మీద కూర్చోబెట్టి పుణ్యాహఘోషల మధ్య, వందిమాగధుల ఆశీస్సుల మధ్య, అతనికి పట్టం కట్టాడు దుర్యోధనుడు. కర్ణుడు విరివిగా దానాలు చేశాడు. మనవాళ్లందరూ కర్ణుడిక తమని గట్టెక్కించి విజయం చేకూర్చి పెడతాడని ఉవ్విళ్లూరుతూ రాత్రి సుఖనిద్రలు చేశారు.

నేను ఇక్కడికి వచ్చి ద్రోణ వృత్తాంతం చెప్పి తిరిగి వెళ్లేసరికి సూర్యోదయం ఔతున్నది.

పదహారో రోజు.
తన తొలినాటి యుద్ధానికి రాధేయుడు మకరవ్యూహం పన్నాడు. దానికి తుండంగా తను నిలబడ్డాడు. శకుని, ఉలూకుడు కళ్లు. శిరోభాగాన అశ్వత్థామ. కంఠాన నీ చిన్నకొడుకులు. ఉదరం దుర్యోధనుడు. ఎడమపాదం నారాయణ గోపాలకుల్తో కృతవర్మ. కుడిపాదం త్రిగర్త, దాక్షిణాత్య సైన్యాల్తో కృపాచార్యుడు. వెనక ఒక కాలు నానాదేశ సేనల్తో శల్యుడు. మరో కాలు పెద్ద సైన్యంతో సుషేణుడు. తోక మహాసైన్యంతో చిత్రుడు, అతని తమ్ముడు చిత్రసేనుడు. మిగిలిన వాళ్లు అక్కడక్కడ నిలబడ్డారు.

అదిచూసి ధర్మరాజు అర్జునుడితో “చూస్తున్నావా, ఇప్పుడిక దుర్యోధనుడి ఆశలన్నీ కర్ణుడి మీదే. మన కష్టాలన్నిటికి మూలకారణమైన వీణ్ణి నీ పౌరుషం చూపి చంపే సమయం వచ్చింది. వీడు చచ్చాడా ఇక దుర్యోధనుడు నీరుకారి పోతాడు. నీ సమరకౌశలం చూపించి విజయం దక్కించుకో” అని ఉత్సాహపరిచాడు.

అర్జునుడు అర్థచంద్ర వ్యూహం నిర్మించాడు.

రెండు సైన్యాలు తీవ్రంగా తాకినయ్. ఇంతకు ముందెప్పుడూ చూడనంత ఘోరంగా సాగింది పోరు. వాళ్ల వైపు నుంచి సాత్యకి, ధృష్టద్యుమ్నుడు, చేకితానుడు, ద్రౌపదేయులు మన వైపు ప్రభద్రక, చేది, పాండ్య, చోళ, మగధ, వంగ దేశాల బలాల్తో తలపడ్డారు.

ఒక మదగజాన్నెక్కి భీముడు మన సేనల మీదికి రౌద్రాకారుడై కదిలాడు. అతన్ని చూసి కులాతదేశపు రాజు క్షేమధూర్తి తన బలాల్తో ఏనుగు మీద వెళ్లి తలపడ్డాడు. రెండు ఏనుగులూ ఒకదాంతో ఒకటి తలపడినయ్. క్షేమధూర్తి భీముడికి తీసిపోకుండా పోరాడాడు. బాణాల్తో, నారసాలతో, శక్తుల్తో, తోమరాల్తో మోదుకున్నారిద్దరు. క్షేమధూర్తి ఏడు తోమరాల్ని భీముడి రొమ్ము మీద నాటాడు. భీముడు ఉగ్రంగా ఒక తోమరాన్ని అతని మీదికి విసిరితే మధ్యలో కరూశరాజు దాన్ని ఖండించి అరవై బాణాల్తో భీముడికి గాయాలు చేశాడు. ఐతే భీముడు కరూశరాజుని పట్టించుకోకుండా క్షేమధూర్తి గజాన్ని బాణవర్షంలో ముంచాడు. అది వెనక్కి తిరిగి పరిగెత్తటం మొదలెట్టింది. వదలకుండా భీముడు వెంటపడ్డాడు. అతి ప్రయత్నం మీద క్షేమధూర్తి దాన్ని భీముడికి ఎదురుగా తిప్పి భీముణ్ణెదుర్కున్నాడు. భీముడతని విల్లు విరిచి అతన్నీ అతని ఏనుగునీ నొప్పిస్తే అతను వేగంగా మరో విల్లు తీసుకుని భీముడి మీద, అతని ఏనుగు మీద బాణపరంపరలు కురిపించాడు. దాంతో భీముడి ఏనుగు ముందుకు ఒరిగింది. ఒక పెద్ద గద తీసుకుని కిందికి ఉరికాడు భీముడు. గదాఘాతంతో ఒక్కదెబ్బకి వాడి ఏనుగుని చంపాడు. క్షేమధూర్తి కత్తి దూసి దూకితే గదతో వాణ్ణి వాడి ఏనుగు పక్కనే పీనిగని చేశాడు భీముడు.

మనమొన విచ్చిపోయింది. పాండవ సైన్యం చొచ్చుకు వస్తుంటే కర్ణుడు దాన్ని ఎదిరించి నిలిపాడు. మన సైన్యం అతనికి అండగా నిలిచింది. అటునుంచి పాండవులు వచ్చారు. నకులుడతనితో తలపడ్డాడు. సాత్యకి కైకేయులైన విందానువిందుల్తో. భీముడు అశ్వత్థామతో. చిత్రసేనుడు శ్రుతకర్మతో. ప్రతివింధ్యుడు చిత్రుడితో. ధర్మరాజు దుర్యోధనుడితో. అర్జునుడు సంశప్తకులతో. ధృష్టద్యుమ్నుడు కృపుడితో. శిఖండి కృతవర్మతో. శ్రుతకీర్తి శల్యుడితో. సహదేవుడు దుశ్శాసనుడితో.

విందానువిందులు సాత్యకితో ఘోరయుద్ధం చేశారు. వాళ్లతని విల్లు విరిస్తే మరో విల్లు తీసుకుని అతను వాళ్ల విళ్లని విరిచాడు. ఒక భల్లంతో అతను అనువిందుడి తల కొట్టాడు. రత్నకుండలాల్తో ప్రకాశిస్తూ ఎగిరిపడిందది. అదిచూసి విందుడు వీరావేశంతో అతనితో పెనిగాడు. ఇద్దరూ సారథుల్ని చంపుకున్నారు. గుర్రాల్ని ఖండించుకున్నారు. విళ్లని విరుచుకున్నారు. కత్తులు తీసుకుని కిందికి దూకి బహు చిత్ర విచిత్రాలైన మండలప్రచారాల్తో సమరం సాగించారు. అదును చూసుకుని సాత్యకి విందుణ్ణి రెండు ముక్కలుగా నరికాడు. అలా ఆ ఇద్దర్నీ చంపి యుధామన్యుడి రథం ఎక్కి వెళ్లి మరొక రథం అమర్చుకుని వచ్చి కేకయ బలాల మీదికి కదిలాడు సాత్యకి.

మరోవంక నీ మనవడు శ్రుతకర్మ చిత్రసేనుణ్ణి యముడి దగ్గరకి పంపాడు. ధర్మరాజు కొడుకు ప్రతివింధ్యుడు చిత్రుడితో తలపడితే చిత్రుడొక శక్తిని ఉగ్రంగా వేశాడు. ప్రతివింధ్యుడు దాన్ని నాలుగు ముక్కలు చేస్తే చిత్రుడొక గద విసిరి అతని గుర్రాల్ని సారథిని చంపాడు. అదే గదతో అతని చేతిని ముద్ద కింద కొట్టాడు. దాంతో ప్రతివింధ్యుడు మహోగ్రంగా ఒక తోమరాన్ని వేగంగా విసిరితే అది చిత్రుడి శరీరాన్ని దూసుకుని వెళ్లింది, వాడొక పర్వతంలా కూలాడు.

భీమాశ్వత్థామలు ఒకరికొకరు తీసిపోకుండా ఘోరసమరం చేసి ఇద్దరూ మూర్ఛపోయారు. వాళ్ల సారథులు రథాల్ని రణరంగం బయటికి తోలుకుపోయారు. అర్జునుడి కొడుకు శ్రుతకీర్తి శల్యుడితో తలపడ్డాడు. ఇద్దరూ కళ్లు మిరుమిట్లు గొలిపే సమరం సాగించారు. శల్యుడతని విల్లు విరిస్తే మరో వింటితో వాడు శల్యుడి మీద అరవై నాలుగు అమ్ములేశాడు. శల్యుడా వింటినీ విరిచాడు. వాడు గద విసిరితే దాన్ని ముక్కలు చేశాడు. శక్తి వేస్తే దాన్ని నుగ్గు చేశాడు. ఓ భల్లంతో సారథి శిరస్సుని ఖండించాడు. శ్రుతకీర్తి గుర్రాలతని రథాన్ని యుద్ధభూమి బయటకి లాక్కుని పరిగెత్తినయ్. అలాగే సహదేవుడితో సమరం సాగిస్తున్న దుశ్శాసనుడు కూడ అతని దెబ్బకి మూర్ఛపోతే సారథి అతని రథాన్ని బయటికి తోలుకుపోయాడు.

నకులుడు, కర్ణుడు మరోవంక యుద్ధం చేస్తున్నారు. ఒకరు ప్రయోగించిన అస్త్రాల్ని మరొకరు ఉపసంహరిస్తూ ఒకరి బాణాల్ని ఒకరు విరుస్తూ పోరాటం తీవ్రంగా సాగించారు. చివరకు కర్ణుడు కోపోద్దీప్తుడై అతని సారథిని చంపి గుర్రాల్ని కూల్చి వింటిని విరిచి రథాన్ని నుగ్గుచేస్తే పలకా వాలూ తీసుకుని దూకాడు నకులుడు. కర్ణుడు వాటిని చెక్కలు చేశాడు. గద ఎత్తితే దాన్ని తుంచాడు. పరిఘ పట్టుకుని పరిగెత్తుకు వస్తే ఆ పరిఘని ముక్కలు చేశాడు. అప్పుడిక క్రూరబాణాల్తో కర్ణుడతన్ని వేధిస్తుంటే సిగ్గూ లజ్జా లేకుండా పరిగెత్తి పారిపోసాగాడు నకులుడు. ఐతే కర్ణుడతన్ని వదలక వెంటబడి తన వింటి తాటిని అతని మెడకి వేసి లాగుతూ కుంతికిచ్చిన మాట ప్రకారం చంపకుండా తిట్టి పంపించాడు. నకులుడు లజ్జతో తలవంచుకుని వెళ్లి ధర్మరాజు రథం ఎక్కాడు.

కర్ణుడు పాంచాలబలాల మీద దూకి వాటిని పంచబంగాళం చేశాడు. మరోవంక పాండవుల పక్షాన చేరిన నీ కొడుకు యుయుత్సుడు పర్వతం లాటి ఉలూకుడితో తలపడ్డాడు. ఉలూకుడతని వింటిని విరిస్తే యుయుత్సుడింకో గట్టివిల్లు తీసుకుని అరవైనాలుగమ్ముల్తో అతన్ని కొట్టి పదమూడు సాయకాల్తో అతని సారథిని నొప్పించి అతివేగంగా అతని మీద పదునైన బాణాల్ని ప్రయోగించాడు. దాంతో కోపించి ఉలూకుడు ఇరవై శిలీముఖాలతని శరీరాన నాటి కేతనాన్ని విరిచాడు. నీకొడుకు ఐదు విశిఖాల్ని అతని రొమ్మున నాటాడు. అవతన్ని బాగా బాధించినయ్. దాంతో అతను వేషం దాల్చిన రోషంలా ఓ భల్లంతో సూతుణ్ణి, నాలుగు బాణాల్తో గుర్రాల్ని చంపి, ఐదు పదునెక్కిన బాణాల్తో అతని కవచాన్ని చించితే అందరూ చూస్తుండగా నీకొడుకు పారిపోయి మరో రథం ఎక్కాడు. ఆ గెలుపుతో ఇంకా విజృంభించి ఉలూకుడు పాంచాలబలాల మీదికి దూకాడు.

ఇలా వుండగా కృపాచార్యుడు ధృష్టద్యుమ్నుడితో తలపడ్డాడు. ద్రోణవధకి ప్రతీకారంగా ధృష్టద్యుమ్నుడి చావు చూడకుండా వదలడని అందరూ కుతూహలంగా వాళ్ల యుద్ధం చూస్తున్నారు. కృపుడు మహోగ్రంగా పటిష్టమైన బాణాల్తో అతని గుర్రాల్ని, సారథిని నొప్పించి అతని శరీరాన్ని రక్తసిక్తం చేశాడు. అతని సారథి ధృష్టద్యుమ్నుడికి “ఇప్పుడితనితో యుద్ధం నీవల్ల అయే పని కాదు. ఇతను అవధ్యుడు కూడ. నీ బాణాలేవీ ఇతని మీద పనిచెయ్యటం లేదు. కనక ఇప్పటికి మనం ఇక్కణ్ణుంచి తప్పుకోవటమే మంచిది” అని సలహా ఇస్తే ధృష్టద్యుమ్నుడు కూడ “నిజమే, నా కాళ్లూ చేతులూ వణుకుతున్నయ్, ఒళ్లు తూలుతున్నది, మనసు పరిపరి విధాల పోతున్నది. అర్జునుడో భీముడో దగ్గర్లో వుంటే వాళ్ల దగ్గరికి మనరథం మళ్లించు” అన్నాడు చిన్న గొంతుతో. సారథి వెంటనే రథాన్ని అతివేగంగా భీముడి దగ్గరికి తోలాడు. ఐనా వదలకుండా వెంటపడి బాణాలేస్తూ తరిమాడు కృపుడు.

మరోచోట కృతవర్మతో యుద్ధం చేస్తున్న శిఖండికి కూడ అలాటి అనుభవమే ఎదురయ్యింది. శిఖండి రథాన్ని చిత్రవిచిత్ర గతుల్లో తిప్పుతూ ఎంతో సాహసంగా పోరినా కృతవర్మ అతని ఒళ్లంతా రక్తం కారేలా నానాశరాల్తో బాధించి ఉగ్రనారాచాల్ని వేసి అతన్ని మూర్ఛితుణ్ణి చేశాడు. అతని సారథి రథాన్ని తోలుకుని పారిపోయాడు. అతనితో పాటే వాళ్ల సేనంతా చెల్లాచెదురైంది.

శిబి, త్రిగర్త, సాల్వ, సంశప్తక సైన్యాలు ఎంత నష్టం జరుగుతున్నా వెనక్కి తిరక్కుండా అర్జునుడితో పోరాడుతున్నయ్. సుశర్మ, అతని తమ్ములు, కొడుకులు ఒకేసారి అర్జునుడితో తలపడ్డారు. సత్యసేనుడు మూడు సాయకాలు, మిత్రదేవుడు ఆరు మార్గణాలు, చంద్రదేవుడు మూడు క్రూరబాణాలు, మిత్రవర్ముడు ఏడు శరాలు, సౌశ్రుతి డెబ్బైమూడు కంకపత్రాలు, శత్రుంజయుడు ఏడు విశిఖాలు, సుశర్మ ఇరవై కాండాలు ఒక్కసారిగా ప్రయోగించారు. అర్జునుడు చెక్కుచెదరకుండా నిలబడి అందర్నీ అనేక ఆయుధాల్తో ఎదుర్కుని శత్రుంజయుణ్ణి చంపి సౌశ్రుతిని బాగా గాయపరిచాడు. ఇంతలో సత్యసేనుడు బలంగా విసిరిన తోమరం కృష్ణుడి భుజానికి తగిలి అతని చేతి మునికోల నేల మీద, పగ్గాలు నొగల్లో పడినయ్. అర్జునుడు “వాడి రథం దగ్గరకి వెళ్దాం పద” అంటే కృష్ణుడు మరో మునికోల తీసుకుని వేగంగా అక్కడికి నడిపాడు. పదునైన అనేక భల్లాలు ప్రయోగించి వాణ్ణి చిత్రవధ చేశాడు అర్జునుడు. మిత్రవర్ముణ్ణి, వాడి సారథిని నేలకూల్చాడు. ఐనా సుశర్మ దాయాదులు వెనక్కి తగ్గకుండా పోరారు. అర్జునుడప్పుడు ఇంద్రాస్త్రం ప్రయోగిస్తే దాన్నుంచి అనేక భల్లాలు, అంజలికాలు మొదలైన ఆయుధాలు వచ్చి సంశప్తక సేనల్ని మట్టుబెట్టినయ్. ఆ ప్రదేశమంతా పీనుగుపెంటల్తో నిండిపోయింది. అర్జున శరాగ్నిలో మిడతల్లా మాడిన సంశప్తక సేనల్లో మిగిలిన కొద్దిమంది దిక్కుకొకరుగా పారిపోయారు. పొగ విడిచిన అగ్నిలా అతను ప్రకాశించాడు.

దుర్యోధనుడు ధర్మరాజుని ఎదుర్కుని తొమ్మిది సాయకాలు అతని శరీరానికి గుచ్చి సారథినొక తీవ్రబాణాన కొడితే కళ్లనుంచి నిప్పులు రాలుస్తూ ధర్మరాజు పదమూడు బాణాల్తో దుర్యోధనుణ్ణి నొప్పించాడు. వెంటవెంటనే నాలుగు శరాల్తో గుర్రాల్ని చంపి, ఐదో బాణంతో సూతుణ్ణి, ఆరో బాణంతో కేతనాన్ని, ఏడో దాంతో ధనుస్సుని, ఎనిమిదో బాణంతో దుర్యోధనుడెత్తిన కత్తిని తునకలు చేశాడు. పన్లో పనిగా ఐదు వాలిక నారసాల్ని అతని వక్షాన నాటితే భయపడి దుర్యోధనుడు రథం మీంచి దూకేశాడు. అతని పరిస్థితి చూసి పరుగున వచ్చి అశ్వత్థామ, కర్ణ, కృపులు అతని చుట్టూ చేరారు. అది చూసి ఆ వైపునుంచి పాండవులు హుటాహుటిన అన్నకి సాయంగా వచ్చారు.

ఇలా మధ్యాన్న సమయానికి దొరలంతా ఒక్కచోట చేరారు. ఇరు పక్షాలకి రౌద్రంగా రణం జరిగింది. ఏనుగుల దంతాల్లో చిక్కుకున్న గుర్రాలు, గుర్రాల కాళ్ల కింద నలిగిన బంట్లు, ఒరుసుకుని ముక్కలైన రథాలు, రథచక్రాల కింద పడి మడిసిన రథికులు – ఇలా రణరంగం పీనుగుపెంటల్తో, నెత్తురు కాలవల్తో, అవయవాల గుట్టల్తో నిండిపోయింది. విరథుడైన దుర్యోధనుడు కూడ రణభూమిని విడవకుండా మరో రథం కూర్చుకుని తన సారథిని ధర్మరాజు మీదికి పోనివ్వమన్నాడు. అలాగే అతని రాకని చూసిన ధర్మరాజు తన రథాన్ని దుర్యోధనుడి వైపుకి తిప్పమని తన సారథికి చెప్పాడు. ఇద్దరూ ఎదురెదురుగా నిలబడి యుద్ధం కొనసాగించారు. నీకొడుకు ధర్మజుడి వింటిని విరిచాడు, అతను వేగంగా ఇంకో విల్లు తీసుకుని దుర్యోధనుడి విల్లు తుంచాడు. దుర్యోధనుడు మరో వింటితో బాణాలేశాడు. ఇద్దరూ ఒకరినొకరు తీవ్రంగా గాయపరుచుకున్నారు. దుర్యోధనుడొక ఘోరశక్తిని వేస్తే ధర్మరాజు దాన్ని మధ్యలో తుంచి ఐదు పదునైన బాణాల్తో నీకొడుకు వక్షాన్ని కొట్టాడు. దుర్యోధనుడు తొమ్మిది భల్లాలు వేశాడు. ధర్మరాజు కోపోద్రేకంతో పిడుగు లాటి శిలీముఖంతో దెబ్బతీశాడు. దుర్యోధనుడు గద తీసుకుని ఈ యుద్ధం ఇప్పుడే మానిపిస్తానని కిందికి దూకితే ధర్మరాజు ఏమీ కంగారు పడకుండా ఒక ఉగ్రశక్తితో అతని రొమ్ముని మోదితే నీకొడుకు తిరిగి రథం ఎక్కాడు. ఐతే ధర్మరాజు కొట్టిన దెబ్బకి రక్తం చిమ్ముతుంటే అతను నిలబడలేక మూర్ఛపడ్డాడు.

కృతవర్మ వేగంగా వచ్చి దుర్యోధనుడికి అడ్డంగా నిలిచాడు. భీముడతనితో తలపడితే కృతవర్మకి సాయంగా మనబలాలు పోగయినయ్. అదే అదునుగా అర్జునుడు మనబలాల్ని చేతుల తీట తీరేట్టు చెండాడుకున్నాడు. ఇంతలో దుర్యోధనుడు తెప్పరిల్లి లేచి అర్జునుడితో తలపడ్డాడు. అర్జును డతివేగంగా అతని జెండాని, గుర్రాల్ని, సూతుణ్ణి, వింటిని ముక్కలు చేశాడు. అతని ప్రాణాలు తీసే ఒక శక్తివంతమైన బాణాన్నీ వేశాడు. ఐతే దాన్ని అశ్వత్థామ మధ్యలోనే ఆరుబాణాల్తో పొడి చేశాడు. అర్జునుడు అశ్వత్థామ వింటిని విరిచి గుర్రాల్ని చంపి అడ్డొస్తున్న కృపుడి వింటిని కూడ పనిలో పనిగా నరికాడు. కృతవర్మ వచ్చి తాకితే అతని గుర్రాల్ని, కేతనాన్ని, వింటిని రూపు మాపాడు. ఎదుర్కోబోయిన దుశ్శాసనుడి విల్లు కూడ రెండు ముక్కలు చేసి గాండీవ గుణధ్వనితో దిక్కులు మారుమోగుతుంటే కర్ణుడి మీదికి కాలుదువ్వాడు.

అర్జునుణ్ణి మూడు, కృష్ణుణ్ణి ఇరవై బాణాల్తో భేదించి మరో మూడు బాణాలు అర్జునుడి మీద వేశాడు కర్ణుడు. అంతకుముందు వరకు కర్ణుడితో పోరుతున్న సాత్యకి వచ్చి అర్జునుడికి అడ్డుపడి తొంభై శరాలు, తొమ్మిది మార్గణాలు, వంద శిలీముఖాలు కర్ణుడి మీద ప్రయోగించాడు. కర్ణుడతని రథం, సారథి, గుర్రాలు, జెండా – అన్నిటినీ అస్త్రవర్షంలో ముంచెత్తాడు. యుధామన్యుడు, శిఖండి, ఉత్తమౌజుడు, ద్రౌపదేయులు, యుయుత్సుడు, కవలు, ధృష్టద్యుమ్నుడు, చేకితానుడు, ప్రభద్రక, చేది, కరూశ, మత్స్య, కేకయ, వత్స సేనల్తో కలిసి వచ్చి కర్ణుణ్ణి చుట్టుముట్టారు. కర్ణుడు సమరోల్లాసంతో ఆ సైన్యాల్ని చెల్లాచెదురు చేసి తన ధనుర్గుణ ధ్వని రోదసి నిండేట్టు విజృంభించాడు.

అదిచూసి అసూయ పడ్డాడు అర్జునుడు. అతనికి సమానంగా మన సేనల్ని ముప్పుతిప్పలు పెట్టి గాండీవం పదునెంతో చూపించాడు.

సూర్యుడు పశ్చిమాద్రికి చేరాడు. దుమ్మూ ధూళీ కలిసి అంధకారం అలుముకుంది. పాండవబలాలు తరుముతున్నా మన వాళ్లు యుద్ధం ఆపి వెనక్కి తిరిగారు. మన బలగాల్ని హేళన చేస్తూ పాండవబలాలు వెనక్కి మళ్లినయ్.

అంతవరకు విని ధృతరాష్ట్రుడు “అర్జునుడు తల్చుకుంటే మిమ్మల్నందర్నీ చంపగలడనేది తేటతెల్లమైపోయింది. ఐతే అతన్నెదిరించటం యముడు, అగ్ని లాటి వాళ్లకే సాధ్యం కాదు, వీళ్లని అనుకోవటానికేముంది? యాదవవీరులందర్నీ అవలీలగా ఓడించి సుభద్రని తెచ్చుకున్నాడు. వినోదప్రాయంగా అగ్నికి ఖాండవ వనాన్ని ఇప్పించాడు. శబరవేషంలో వచ్చిన శివుడినే పోరాడి మెప్పించాడు. గంధర్వుల చెరనుంచి దుర్యోధనుణ్ణి విడిపించాడు. కాలకేయాది రాక్షసుల్ని కాలుడి దగ్గరికి పంపాడు. అలాటి అర్జునుడి చేతిలో మనవాళ్లు ఓడిపోయారంటే దాన్లో ఆశ్చర్యం ఏముంది? అసలతని ఎదురుగా నిలబడి పోరాడారు, అదే గొప్ప విషయం” అని విశ్లేషించాడు. సంజయుడు యుద్ధవృత్తాంతాన్ని కొనసాగించాడు.

అలా శిబిరాలకి తిరిగి వెళ్లిన మనవాళ్లు అర్జునుడి పరాక్రమాన్ని తల్చుకుని నీరుగారి పోయారు. పాలిపోయిన మొహాల్తో దీనంగా దిక్కులు చూడసాగారు. అప్పుడు కర్ణుడు “అర్జునుడు మొనగాడు, నిజమే. అతనికి ఏవన్నా తెలియకపోతే బోధించటానికి పక్కనే కృష్ణుడు కూడ వున్నాడు. ఇంద్రుడిచ్చిన ఘనశక్తిని నేను ఘటోత్కచుడి మీద ప్రయోగించేలా చేసి అర్జునుణ్ణి ఎలా రక్షించుకున్నాడో మనందరం విన్నాం, చూశాం. ఐనా ఏమీ భయం అక్కర్లేదు. రేపు నేను నా ప్రతాపం చూపిస్తా. అర్జునుడి అంతం చూస్తా. నీకిక ‘పగ ‘ అనేది లేకుండా చేస్తా” అని దుర్యోధనుడితో చెప్పాడు. నీకొడుకు తృప్తి పడ్డాడు. అందరూ వారి వారి మందిరాలకి వెళ్లారు.
--------------------------------------------------------
రచన: కె. వి. ఎస్. రామారావు, 
ఈమాట సౌజన్యంతో