విలంబితగతి గల ఆటవెలది

విలంబితగతి గల ఆటవెలది

సాహితీమిత్రులారా!

దేశీయ ఛందస్సులో ఆటవెలది ఉపజాతికి చెందినది.
దీనిలో మొదటిపాదంలో
3 సూర్యగణాలు - 2 ఇంద్రగణాలు
రెండవ పాదంలో
5 సూర్యగణాలు - ఉంటాయి
ఇది పూర్వార్తము ఉత్తరార్థం కూడ
ఇలానే ఉంటుంది మొత్తం మీద
పూర్వార్థంలో 8 సూర్యగణాలు
ఉత్తరార్థంలో 8 సూర్యగణాలు
ఉంటాయి. అంటే అధికంగా ఉన్నవి
సూర్యగణాలే ఇంద్రగణాలు కేవలం మూడు మాత్రమే.
సూర్యగణాలు న, హ - అనేవి రెండు.
ఆటవెలదిలో సూర్యగణాలలో హ-గణం ఎక్కువగా
ఉపయోగించిన దానిని విలంబితగతి గల ఆటవెలది
అంటారు.
ఈ ఉదాహరణ చూడండి-
ఇది చరిగొండ ధర్మన్న కృత
చిత్రభారతములోనిది-
యుద్ధానంతరము ధర్మరాజు బాధాతప్త
హృదయంతో కృష్ణునితో పలికే సందర్భంలోనిది.

అఖిలభూతసముఁడు నపవర్గదాయకుం
డంబుజాతనేత్రుఁడనుచుఁ బలుకు
మాటదప్పకుండ మాధవా ననుఁజక్ర
కోటిఁద్రుంచి వీరిగూడనంపు
(చిత్రభారతము - 8-108)

ఇందులో 16 సూర్యగణాలకు గాను
12 హగణాలను వాడటం జరిగింది

అఖిలభూతసముఁడు నపవర్గదాయకుం
డంబుజాతనేత్రుఁడనుచుఁ బలుకు
మాటదప్పకుండ మాధవా ననుఁజక్ర
కోటిఁద్రుంచి వీరిగూడనంపు

కావున ఇది విలంబితగతి గల ఆటవెలది
అవుతుంది.